Στην εποχή των προσωπικών ψήφων-Η δημοφιλία υποψηφίων και οι αποκλίσεις μεταξύ εκλογών

Ένα από τα προβλήματα που εντοπίζουν όλα τα κόμματα, όσο προχωρούν την ανάλυση των αριθμών για τις διπλές εκλογές, είναι το γεγονός πως δεν είχαν σταθερούς ψηφοφόρους. Χιλιάδες πολίτες επέλεξαν, για παράδειγμα, στα κομματικά ψηφοδέλτια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Δημοτικά Συμβούλια και Σχολικές Εφορείες) να ψηφίσουν ένα κόμμα, αλλά στο επίσης κομματικό ψηφοδέλτιο των Ευρωεκλογών να ψηφίσουν κάποιο άλλο. Το φαινόμενο αυτό φαίνεται να ήταν αρκετά διαδεδομένο και σε μικρό ή μεγάλο βαθμό να άγγιξε όλες τις πολιτικές δυνάμεις.

Υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες ως προς το γιατί συνέβη αυτό και μάλιστα στην κλίμακα την οποία συνέβη και μάλλον το τελικό αποτέλεσμα ήταν συνδυασμός όλων. Μια από αυτές είναι πως τα κόμματα συμπεριέλαβαν στα τοπικά ψηφοδέλτιά τους άτομα τα οποία βρίσκονταν εκτός του σκληρού του πυρήνα, σε κάποιες περιπτώσεις και εκτός κόμματος. Οι άνθρωποι αυτοί έφεραν τον δικό τους κύκλο ψηφοφόρων στην κάλπη για να ψηφίσει τους ιδίους, δηλαδή τα πρόσωπα, αλλά δεν έκαναν προεκλογική του κόμματος ευρύτερα. Δηλαδή, σε τοπικό επίπεδο, τα κόμματα σημείωσαν επιτυχίες στη βάση καθαρά προσωπικών ψήφων, οι οποίες δεν ήταν απαραίτητα δικές τους, για αυτό και δεν μεταφέρονταν από ψηφοδέλτιο σε ψηφοδέλτιο. Φαίνεται, όμως, πως υπήρχε και μία άλλη κατηγορία υποψήφιων, οι οποίοι ήταν πολύ δημοφιλείς τόσο στο κομματικό ακροατήριο, όσο και πέρα από αυτό.

Αυτή η τάση της καθαρά προσωπικής ψήφου φάνηκε, άλλωστε, και σε επίπεδο Ευρωεκλογών, με τρανταχτό παράδειγμα εκείνο του Φειδία Παναγιώτου. Όταν ένας ανεξάρτητος υποψήφιος καταφέρνει μόνος του να πάρει 71,330 ψήφους, χωρίς την παραμικρή κομματική υποστήριξη, τότε οι σταυροί του είναι καθαρά προσωπικοί. Παρόλο που ο Φειδίας θεωρείται ιδιάζουσα περίπτωση, υπό την έννοια ότι φαίνεται να απορρόφησε ένα τεράστιο κομμάτι της ψήφου διαμαρτυρίας και η θετική ψήφος σε αυτόν ερμηνεύθηκε ως αρνητική ψήφος στο σύστημα, δεν παύει να ήταν μια επιλογή προσώπου.

Προσωπική ψήφος υπήρχε πάντα, βέβαια, αλλά ενδεχομένως ο χαρακτήρας της αναμέτρησης, με τις πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις, να κατέστησε ακόμα πιο έντονη αυτή την τάση του εκλογικού σώματος. Κάτι τέτοιο, άλλωστε, ταιριάζει και με την τάση που εκδηλώθηκε ευρύτερα σε αυτές τις εκλογές, αυτήν της απόρριψης των κομμάτων. Είναι, δηλαδή, πιθανόν οι ψηφοφόροι να επιλέγουν άτομα, ακόμα και αν βρίσκονται σε κομματικούς συνδυασμούς, όχι επειδή είναι υποψήφιοι συγκεκριμένου κόμματος, αλλά αγνοώντας πως είναι υποψήφιοι συγκεκριμένου κόμματος. Θα ψήφιζαν, δηλαδή, το ίδιο πρόσωπο ακόμα και αν κατέβαινε στις εκλογές με το ψηφοδέλτιο άλλης πολιτικής δύναμης.

Από τους σταυρούς προτίμησης των Ευρωεκλογών φαίνεται πως κάποιοι υποψήφιοι, ακόμη και αν δεν κατάφεραν να εκλεγούν, ήταν σαφέστατα πιο δημοφιλείς από άλλους υποψηφίους του δικού τους κόμματος και διοχετεύθηκε προς την κατεύθυνσή τους δυσανάλογα μεγάλος αριθμός ψήφων. Αποτελεί, συνεπώς, ένα καλό ερώτημα κατά πόσον θα μπορούσαν να μεταφέρουν τις ψήφους τους αλλού, αν θεωρητικά άλλαζαν στρατόπεδο, ή αν πρόκειται απλώς για πολύ μεγάλη διείσδυση στην εκλογική βάση του δικού τους κόμματος. Αν ισχύει το πρώτο, τότε ενδεχομένως η παρουσία τους στο ψηφοδέλτιο του Χ ή του Ψ κόμματος να τους έχει στερήσει ψήφους στην πραγματικότητα και να ενισχύει την επιχειρηματολογία όσων πιστεύουν ότι ήρθε ο καιρός για εφαρμογή της οριζόντιας ψηφοφορίας ή κάποιου υβριδικού μοντέλου που να παραπέμπει σε αυτή.

Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Λουκά Φουρλά. Αν και ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ από την προηγούμενη πενταετία, δεν θεωρείτο ποτέ μέρος του σκληρού πυρήνα της παράταξης, ενώ ο ίδιος έχει αφήσει να νοηθεί ότι δεχόταν και πόλεμο από στελέχη. Από τους 91,316 πολίτες που ψήφισαν ΔΗΣΥ στις Ευρωεκλογές, οι 53,156 ψήφισαν και Λουκά Φουρλά. Δηλαδή έλαβε αρκετά περισσότερες ψήφους από όσες ο Κωνσταντίνος Πετρίδης, η Ελένη Σταύρου, ο Χρίστος Αγγελίδης και η Χριστιάνα Ξενοφώντος μαζί, καθώς και 21,000 περισσότερες από τον δεύτερο ευρωβουλευτή του κόμματος, Μιχάλη Χατζηπαντέλα.

Στο ψηφοδέλτιο του ΑΚΕΛ ξεχώρισε ο Γιώργος Γεωργίου, ο οποίος κατάφερε να πάρει και την έδρα του κόμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αν και στο ΑΚΕΛ ήταν κάπως πιο ισορροπημένη η κατανομή των σταυρών από ό,τι σε ορισμένα άλλα κόμματα, ο κ. Γεωργίου είχε ένα ισχυρό προβάδισμα έναντι των συνυποψηφίων του, καθώς 33,488 σταυροί που έλαβε ήταν περίπου επτά χιλιάδες περισσότεροι από αυτούς της δεύτερης Άννας Θεολόγου και ήταν ξεκάθαρα ο εκλεκτός της βάσης του κόμματος.

Παρόμοια εικόνα υπήρξε και στο ΔΗΚΟ, οι ψηφοφόροι του οποίου έστειλαν τον Κώστα Μαυρίδη για τρίτη φορά στο Ευρωκοινοβούλιο. Από τους 35,815 ψηφοφόρους που επέλεξαν το ΔΗΚΟ, οι 20,462 ψήφισαν και τον Κώστα Μαυρίδη. Ήταν, μάλιστα, ο μοναδικός υποψήφιος του κόμματος που έλαβε πενταψήφιο αριθμό σταυρών προτίμησης, καθώς από τη δεύτερη, Ελένη Θεοχάρους, και έπειτα, ο αριθμός των σταυρών ήταν τετραψήφιος. Δεδομένης της απώλειας ποσοστού από το ΔΗΚΟ, ενδεχομένως η δημοφιλία Μαυρίδη να αποδείχθηκε υπερπολύτιμη για το κόμμα.

Σε πολύ υψηλά νούμερα, έναντι των συνυποψηφίων του, κινήθηκε και ο Ανδρέας Αποστόλου της ΕΔΕΚ, παρόλο που δεν κατάφερε να εκλεγεί. Οι 8,438 σταυροί που έλαβε ο βουλευτής Λάρνακας του κόμματος ήταν σχεδόν διπλάσιοι από αυτούς που πήρε ο βουλευτής Πάφου της ΕΔΕΚ, Ηλίας Μυριάνθους, ο οποίος ήρθε δεύτερος, ενώ όλοι οι υπόλοιποι υποψήφιοι έλαβαν χαμηλότερους αριθμούς. Δεδομένου, μάλιστα, ότι ο κ. Αποστόλου δεν είναι γέννημα-θρέμμα της ΕΔΕΚ, αλλά σχετικά πρόσφατη μεταγραφή από τη Συμμαχία Πολιτών, τα νούμερα αυτά είναι ακόμη πιο εντυπωσιακά και ενδεχομένως να καταδεικνύουν πως οι ψήφοι ήταν δικοί του παρά του κόμματος.

Τα νούμερα αυτά καταδεικνύουν πως τα κόμματα είχαν ορισμένους υποψήφιους πολύ πιο δημοφιλείς από τους υπόλοιπους, εξού και κατάφεραν να έρθουν πρώτοι με μεγάλη διαφορά, ενώ σε άλλα κομματικά ψηφοδέλτια η κατανομή των σταυρών ήταν πιο ισορροπημένη. Σε συνδυασμό με τις καθαρά προσωπικές ψήφους των τοπικών εκλογών, δημιουργείται το ερώτημα κατά πόσον, στη νέα εποχή που έχει εισέλθει το κομματικό σύστημα του τόπου, το εκλογικό σώμα θα κινείται προς πιο εξατομικευμένες και λιγότερο κομματικές επιλογές ή αν αυτή ήταν άλλη μία ιδιομορφία των διπλών εκλογών, που δεν αναμένεται να επαναληφθεί στο μέλλον.