Χ. Κυριακίδης: Να ανοίξει το θέμα των αρχείων της ΚΔ που παραμένουν στα κατεχόμενα

Το θέμα των κρατικών αρχείων της Κυπριακής Δημοκρατίας, που χάθηκαν με την τουρκική εισβολή του 1974 και συνεχίζουν να βρίσκονται στις κατεχόμενες περιοχές, πρέπει να ανοίξει «στο πλαίσιο των προσπαθειών για λύση του Κυπριακού», ανέφερε σήμερα ο Έφορος του Κρατικού Αρχείου, Χρίστος Κυριακίδης, στην εισήγησή του στο τρίτο Επιστημονικό Συνέδριο του Κρατικού Αρχείου, με θέμα «Η τουρκική εισβολή μέσα από αρχειακές πηγές». Ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, Μάριος Χαρτσιώτης, χαιρετίζοντας το Συνέδριο, υπογράμμισε τη σημασία του Κρατικού Αρχείου και ανέφερε ότι προτεραιότητα αποτελεί η εξυπηρέτηση των ερευνητών.

Ο  κ. Κυριακίδης εξήγησε ότι πολλά αρχεία χάθηκαν και καταστράφηκαν κατά την περίοδο του πραξικοπήματος και της εισβολής το 1974, σημειώνοντας ότι αυτό γεννά δυσκολίες για τους ερευνητές της περιόδου. Σημείωσε, δε, ότι πέρα από τις διευθετήσεις που έγιναν μέσω των Ηνωμένων Εθνών μετά την αποχώρηση των Τ/κ από τη δημόσια υπηρεσία, ώστε να υπάρχει πρόσβαση σε αρχεία του κτηματολογίου, δεν υπάρχει οποιαδήποτε διευθέτηση για τα αρχεία της Δημοκρατίας που διαθέτει το ψευδοκράτος.

Το συνέδριο διεξήχθη σήμερα με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα Αρχείων και εντάχθηκε στο πλαίσιο των δράσεων ανάδειξης της επετείου 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή. Όπως εξήγησε ο κ. Κυριακίδης, στόχος του συνεδρίου αυτού δεν είναι η καταγραφή της ιστορίας της περιόδου αυτής, αλλά πρωτίστως η παρουσίαση των αρχείων που αφορούν την περίοδο, καθώς και των πιθανών ερευνητικών προβλήματα που ανακύπτουν.

Ο Έφορος του Κρατικού Αρχείου επεσήμανε ότι με το έργο των λειτουργών του και παρά την υποστελέχωση, έχουν καταφέρει να διασωθούν πέραν των 19.000 μέτρων μήκους ραφιών αρχεία. Παρ’ όλ’ αυτά, όπως είπε, σημαντικός αριθμός αρχείων έχει χαθεί ή καταστραφεί λόγω του πραξικοπήματος και της εισβολής το καλοκαίρι του 1974.

Το γεγονός αυτό, όπως είπε, ανέδειξε τα προβλήματα που δημιούργησε η καθυστέρηση στη δημιουργία του Κρατικού Αρχείου, για την ίδρυση του οποίου η νομοθεσία ψηφίστηκε το 1972, ενώ η λειτουργία του άρχισε μόλις  το 1978. «Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να απολεσθούν σημαντικά διοικητικά αρχεία, τόσο μετά το 1964 και την αποχώρηση των Τ/κ από τη δημόσια υπηρεσία, όσο και μετά την τουρκική εισβολή», σημείωσε ο κ. Κυριακίδης.

«Για αρχεία που παρέμειναν στους τομείς που ελέγχονταν από τους Τ/κ μετά την αποχώρησή τους και ιδιαίτερα για τα κτηματολογικά αρχεία», εξήγησε ο Έφορος ότι έγιναν διευθετήσεις μέσω των Ηνωμένων Εθνών για την εξυπηρέτηση των άμεσων διοικητικών αναγκών. Παρ’ όλ’ αυτά, πρόσθεσε, τα αρχεία που παρέμειναν στις κατεχόμενες περιοχές μετά το 1974, τα οποία περιλαμβάνουν από ληξιαρχικά βιβλία, αρχεία δικαστηρίων κ.α., έχουν χαθεί.

Το αποτέλεσμα αυτής της απώλειας, εξήγησε ο κ. Κυριακίδης, είναι να αδυνατεί το κράτος σε κάποιες περιπτώσεις να εξυπηρετήσει του πολίτες, ενώ οικογένειες ψάχνουν την ιστορία τους χωρίς αποτέλεσμα. «Εξ όσων γνωρίζουμε, το ψευδοκράτος έχει δημιουργήσει ένα υπερσύγχρονο κτίριο για τα αρχεία του, στο οποίο φυλάσσονται και τα αρχεία της Κυπριακής Δημοκρατίας που παρέμειναν στις κατεχόμενες περιοχές και κάποτε πρέπει να ανοίξουμε και αυτή τη συζήτηση στο πλαίσιο των προσπαθειών για λύση του Κυπριακού», ανέφερε.

Σήμερα, εξήγησε ο κ. Κυριακίδης, για την περίοδο του πραξικοπήματος και της εισβολής διατηρούνται αρχεία της Εθνικής Φρουράς, φάκελοι με ανακοινωθέντα του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών που αφορούν κυρίως την εξέλιξη των μαχών, καθώς και αρχεία σχετικά με τις προσπάθειες του κράτους για αποκατάσταση των ζημιών και περίθαλψη των προσφύγων και τραυματιών του πολέμου. Επεσήμανε, βέβαια, ότι τα αρχεία της Ε.Φ. δεν είναι προσβάσιμα, λόγω της εμπιστευτικότητας των πληροφοριών που περιλαμβάνουν.

«Όλα τα πιο πάνω αρχεία έχουν παραδοθεί σε ψηφιακή μορφή στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή για τον Φάκελο της Κύπρου και φυλάσσονται σε ειδικό χώρο στη Βουλή των Αντιπροσώπων», σημείωσε ο κ. Κυριακίδης, προσθέτοντας ότι θα γίνει προσπάθεια για μεταφορά ενός αντιγράφου του υλικού αυτού για φύλαξη στο Κρατικό Αρχείο.

Σημαντικό είναι και το υλικό του αρχείου της Υπηρεσίας Μέριμνας και Αποκατάστασης Εκτοπισθέντων, η οποία δημιουργήθηκε στα μέσα Αυγούστου του 1974, προκειμένου να παράσχει στήριξη σε όσους εκτοπίστηκαν από τις εστίες τους, λόγω της εισβολής. «Παρουσιάζονται και ενδιαφέρουσες και ιδιαίτερα συγκινητικές προσωπικές ιστορίες, οι οποίες δείχνουν την απόγνωση των Ε/κ», σημείωσε ο κ. Κυριακίδης.

Πέρα από τις δυσκολίες που υπάρχουν λόγω της περιορισμένης πρόσβασης σε κάποια αρχεία, ο κ. Κυριακίδης επεσήμανε και τις δυσκολίες λόγω της ποικιλομορφίας στην αρχειοθέτηση του υλικού, καθώς η κάθε υπηρεσία ακολουθούσε δικό της σύστημα αρχειοθέτησης. Συνεπεία αυτού, είναι δύσκολος και ο εντοπισμός του αρχειακού υλικού.

Στόχος, όπως είπε ο κ. Κυριακίδης, είναι να λυθεί το πρόβλημα της αρχειοθέτησης, καθώς είναι σε εξέλιξη η διαδικασία εγκατάστασης μηχανής αναζήτησης στην ιστοσελίδα του αρχείου με λέξεις – κλειδιά που θα διευκολύνουν τη διαδικασία της αναζήτησης σε συνδεδεμένα ιδιωτικά αρχεία.

Τέλος, ο κ. Κυριακίδης υπογράμμισε τη σημασία των ιδιωτικών αρχείων και υπενθύμισε τον στόχο για τη διάσωσή τους, κάτι που αναδείχθηκε, όπως είπε, κατά τα προηγούμενα δύο επιστημονικά συνέδρια του Κρατικού Αρχείου. Επεσήμανε, δε, ότι ιδιαίτερη σημασία έχουν τα ιδιωτικά αρχεία που αφορούν την περίοδο του πραξικοπήματος και της εισβολής. Εξάλλου, ο Έφορος κάλεσε όσους έχουν στη διάθεσή τους ιδιωτικά αρχεία που αφορούν οποιαδήποτε περίοδο της ιστορίας της Κύπρου, να τα παραχωρήσουν για φύλαξη στο Κρατικό Αρχείο, ώστε να είναι στη διάθεση όλων των ερευνητών.

Προτεραιότητα η εξυπηρέτηση των ερευνητών, είπε ο Υπουργός Δικαιοσύνης

Η εξυπηρέτηση των ερευνητών αποτελεί προτεραιότητα του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, ανέφερε ο Υπουργός, Μάριος Χαρτσιώτης, κατά τον χαιρετισμό του στο 3ο επιστημονικό συνέδριο του Κρατικού Αρχείου. Ο ίδιος σημείωσε ότι ο στόχος των εορτασμών που γίνονται ήδη από το 1946, με απόφαση του Διεθνούς Συμβουλίου Αρχείων (International Council on Archives), είναι η ανάδειξη της χρησιμότητας των αρχείων για την κοινωνία και η ευαισθητοποίηση του κοινού για τη σημασία και την αξία τους,

Στο πλαίσιο αυτό, εξήγησε, το Κρατικό Αρχείο έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια και έχει πλέον καθιερώσει τη διοργάνωση επιστημονικών συνεδρίων, σχετικών με τα αρχεία στην Κύπρο, στην προσπάθεια που κάνει για καλλιέργεια αρχειακής συνείδησης, τόσο στον δημόσιο τομέα, όσο και στην κοινωνία γενικότερα.

Ο κ. Χαρτσιώτης επεσήμανε ότι, αν και έχουν παρέλθει 50 χρόνια από τα τραγικά γεγονότα του 1974, ελάχιστα έχουν μελετηθεί, λόγω κυρίως των ελάχιστων αρχειακών πηγών που έχουν διασωθεί, και στη δυσκολία πρόσβασης σε αυτά. Συμπλήρωσε ότι μέσα από την ημερίδα παρουσιάζονται διάφορα σχετικά αρχεία που βρίσκονται στην Κύπρο και στο εξωτερικό, καθώς και το νομικό πλαίσιο που επηρεάζει την προσβασιμότητα σε αυτά. 

Αναφερθείς στον ρόλο του Κρατικού Αρχείου, είπε ότι παρέχει σημαντικές υπηρεσίες τόσο στην Κυβέρνηση, όσο και στο ευρύ κοινό, εξυπηρετώντας τόσο ηλεκτρονικά, όσο και φυσικά αιτήματα, με μειωμένο προσωπικό και πόρους, αλλά με την αγάπη των υπαλλήλων του για το λειτούργημά τους.

Είπε επίσης ότι στα Εργαστήρια Συντήρησης και Φωτοαναπαραγωγής συντηρούνται, προληπτικά και ολικά, εκατοντάδες έγγραφα ετησίως, στην πλειονότητά τους σε άσχημη κατάσταση, τα οποία περιλαμβάνουν χάρτες, εικόνες, φωτογραφίες, επιστολές, αρχιτεκτονικά σχέδια κ.λπ. που αμέσως μετά ψηφιοποιούνται, για αποφυγή περαιτέρω φθοράς τους. 

Ανέφερε ακόμη ότι στο Αναγνωστήριο του Κρατικού Αρχείου εξυπηρετούνται πέραν των 150 ξεχωριστών ερευνητών τον χρόνο και τυγχάνουν επεξεργασίας αιτήματα για επιθεώρηση με μέσο ετήσιο όρο πέραν των 4500 φακέλων.

«Η εξυπηρέτηση των ερευνητών αποτελεί προτεραιότητα και του Υπουργείου μας, αφού τόσο κατά την προετοιμασία του Αναγνωστηρίου στο Κτήριο Διοίκησης του Κρατικού Αρχείου, όσο και μέσω αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου που προωθήσαμε, όπως η πρόσφατη παραχώρηση του δικαιώματος στους ερευνητές για δωρεάν φωτογράφιση των αρχείων από τους ίδιους, με δικά τους μέσα, προσπαθούμε να διευκολύνουμε το έργο τους», σημείωσε ο Υπουργός.

«Ευελπιστούμε ότι σύντομα θα εξευρεθούν οι απαραίτητοι πόροι στον  προϋπολογισμό ώστε με την ανέγερση του νέου κτηρίου του Ενιαίου Αρχειοφυλακίου, Κτηρίου Διοίκησης και Εργαστηρίων του Κρατικού Αρχείου, να μπορούμε να προσφέρουμε ακόμα καλύτερες διευκολύνσεις στους ερευνητές από άποψη γραφειακού χώρου και εξοπλισμού», προσέθεσε.

Καταλήγοντας, ο Υπουργός συνεχάρη τον Έφορο Κρατικού Αρχείου, τους Λειτουργούς και το υπόλοιπο προσωπικό του Αρχείου για την οργάνωση του συνεδρίου, το οποίο, όπως σημείωσε, έχει ήδη καθιερωθεί και καταστεί θεσμός που ενώνει όλα τα αρχεία του τόπου, με απώτερο στόχο την ανάπτυξή τους.

Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, το 3ο επιστημονικό συνέδριο έγινε επ’ ευκαιρίας της Διεθνούς Ημέρας Αρχείων, που εορτάζεται την 9η Ιουνίου 2024. Σκοπός των εορτασμών αυτών, σε διεθνές επίπεδο, είναι η ανάδειξη της χρησιμότητας των αρχείων για την κοινωνία και τη χρηστή διακυβέρνηση και η ευαισθητοποίηση του κοινού για τη σημασία και την αξία τους. Παράλληλα, το συνέδριο αυτό προστέθηκε στις δράσεις για την ανάδειξη της τραγικής επετείου των 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή.

Εισηγήσεις στο συνέδριο παρουσίασαν, μεταξύ άλλων, ο Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου, Πέτρος Παπαπολυβίου, η Επίτροπος Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, Ειρήνη Λοϊζίδου – Νικολαΐδου, ο Αντισυνταγματάρχης και Διευθυντής της Εθνικής Αρχής Ασφάλειας, Αλέξης Χατζηπροκόπης, η Προϊστάμενη του Αρχείου ΡΙΚ, Φοίβια Σάββα, καθώς και άλλοι.

Πηγή: ΚΥΠΕ