Ένα παραβάν, πολλά κόμματα-Τα πολλαπλά ψηφοδέλτια οδηγούν σε άτυπη οριζόντια ψηφοφορία

Κατά καιρούς ορισμένα κόμματα επαναφέρουν τη συζήτηση για την οριζόντια ψηφοφορία. Τη δυνατότητα, δηλαδή, να μπορούν οι ψηφοφόροι να βάζουν σταυρό προτίμησης σε υποψήφιους προερχόμενους από διαφορετικά κόμματα, κρίνοντας καθαρά το πρόσωπο και τις ικανότητές του και όχι την κομματική προέλευση. Σήμερα δικαιούνται να βάλουν σταυρούς μόνο στους υποψηφίους του κόμματος που έχουν επιλέξει και οι σταυροί σε υποψηφίους άλλων συνδυασμών δεν καταμετρώνται.

Επί της ουσίας τίποτα δεν αλλάζει στις οκτώ εκλογικές διαδικασίες που θα τρέχουν παράλληλα στις 9 Ιουνίου. Όμως, ακριβώς επειδή πρόκειται για τόσες πολλές ταυτόχρονες εκλογές, για πολύ κόσμο ατύπως θα εφαρμοστεί η οριζόντια ψηφοφορία, υπό την έννοια ότι δεν προτίθενται να ψηφίσουν μόνο ένα κόμμα εκείνη την ημέρα αλλά ενδεχομένως να κάνουν διαφορετικές επιλογές, αναλόγως των ψηφοδελτίων και των υποψηφίων.

Προφανώς η εκλογική συμπεριφορά διαφέρει από άτομο σε άτομο. Αλλά είναι καλά γνωστό πως οι εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση ανέκαθεν ήταν περισσότερο κοινωνικές παρά πολιτικές εκλογές, για πολύ μεγάλη μερίδα του εκλογικού σώματος. Λόγω του τοπικού τους χαρακτήρα, πολύ συχνά επιλέγουν να ψηφίσουν τους συγγενείς ή τους γνωστούς τους που είναι υποψήφιοι, ασχέτως με ποιο κόμμα διεκδικούν εκλογή. Ως εκ τούτου, για ένα ποσοστό τουλάχιστον των εκλογέων, το κομματικό στοιχείο σχεδόν εξαφανίζεται από την εξίσωση, όταν υποψήφια είναι πρόσωπα από το ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον.

Υπό αυτά τα δεδομένα, είναι πολύ εύκολο για κάποιον να επιλέξει να ψηφίσει έναν υποψήφιο προερχόμενο από το ΑΚΕΛ για δήμαρχο, έναν υποψήφιο προερχόμενο από το ΔΗΚΟ για αντιδήμαρχο, υποψήφιους του ΔΗΣΥ για δημοτικούς συμβούλους, υποψήφιους της ΕΔΕΚ για σχολικούς εφόρους και να ψηφίσει ένα άλλο κόμμα στις Ευρωεκλογές. Σε ό,τι αφορά τους προέδρους των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης, δε, έναν θεσμό που, όπως φαίνεται και από τις συζητήσεις δεν είναι καν πλήρως κατανοητός στους πολίτες, αρκετοί ψηφοφόροι μπορεί να μην είναι καν σίγουροι ποιος στηρίζει ποιον και να βάλουν τελικά τον σταυρό τους στο πρόσωπο που τους είναι πιο οικείο ή έχουν δει στο πλαίσιο κάποιας προεκλογικής δράσης και τους άρεσε, ενδεχομένως αγνοώντας ότι το κόμμα που συνήθως προτιμούν έχει κάνει άλλη επιλογή, εάν δεν έχουν πέσει στα οργανωτικά του δίχτυα.

Υπενθυμίζεται, άλλωστε, πως δεν έχουν όλα τα κόμματα πλήρεις συνδυασμούς σε όλα τα εκλογικά διαμερίσματα, όπως δεν έχουν και όλα τα κόμματα εκλεκτούς για όλα τα υψηλόβαθμα αξιώματα. Ως εκ τούτου, ένας ψηφοφόρος που συστηματικά ψηφίζει για παράδειγμα Κίνημα Οικολόγων σε διαδοχικές εκλογικές διαδικασίες και σκοπεύει να το πράξει και αυτή τη φορά στις Ευρωεκλογές, μπορεί να ψηφίζει σε έναν δημοτικό διαμέρισμα στο οποίο οι Οικολόγοι δεν στηρίζουν συγκεκριμένο πρόσωπο για αντιδήμαρχο και, ως εκ τούτου, να μην έχει καν επιλογή προερχόμενη από το κόμμα του. Για τα μεγάλα κόμματα αυτό το ζήτημα δεν υφίσταται, καθώς έχουν επιλογές παντού, όμως για τα πιο μικρά παρουσιάζονται είτε ελλείψεις στα δύο κομματικά ψηφοδέλτια, είτε απουσία εκλεκτών στα υψηλόβαθμα αξιώματα.

Ακόμη και στις περιπτώσεις που υπάρχουν κομματικές επιλογές, όμως, αυτές μπαίνουν στη ζυγαριά απέναντι στις κοινωνικές και στις οικογενειακές υποχρεώσεις. Σε γενικές γραμμές δεν υπάρχει ιδιαίτερα έντονο το στοιχείο του κομματικού πατριωτισμού στις τοπικές εκλογές, με τον ίδιο τρόπο που υπάρχει στις εθνικές, καθώς οι δυναμικές είναι διαφορετικές και έντονα εμποτισμένες από το κοινωνικό στοιχείο. Την ίδια στιγμή, οι πολίτες «αποενοχοποιούνται» εάν αποκλίνουν από το κόμμα τους, επειδή δεν θεωρούν ότι οι πολιτικές δυνάμεις ασκούν πραγματικά εξουσία μέσω των δομών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, λόγω των διαφορετικών αρμοδιοτήτων και ως εκ τούτου έχουν λιγότερα ιδεολογικά διλήμματα. Σε αντίθεση με το κεντρικό κράτος που χειρίζεται τα ζητήματα υψηλής πολιτικής, η εικόνα που υπάρχει για τους Δήμους στο ευρύ κοινό, όσο και αν δεν αρέσει στους τοπικούς άρχοντες να το ακούν, είναι πως η βασική τους δουλειά είναι να κλαδεύουν και να μαζεύουν σκουπίδια και δεν υπάρχουν ευκρινείς γραμμές που χωρίζουν για παράδειγμα τη Δεξιά από την Αριστερά στην πολιτική συγκομιδής σκυβάλων. Προφανώς οι Δήμοι κάνουν πολύ περισσότερα και με την εφαρμογή της μεταρρύθμισης θα μεταφερθεί στην Τοπική Αυτοδιοίκηση μεγαλύτερο μερίδιο εξουσίας, όμως ούτε και αυτό δεν είναι εύκολα κατανοητό, υπό την έννοια πως, παρόλο που αναφέρεται, κανένας δεν το έχει βιώσει στην πράξη.

Λόγω ακριβώς αυτών των ιδιομορφιών, της κοινωνικής διάστασης αλλά και των έξι διαφορετικών ψηφοδελτίων που θα λάβει στα χέρια του ο μέσος ψηφοφόρος (κάποιοι θα πάρουν περισσότερα, καθώς θα επαναλάβουν εν μέρει τη διαδικασία στους προσφυγικούς Δήμους και κοινότητες, ενώ οι ψηφοφόροι που διαμένουν σε χωριά θα λάβουν λιγότερα) είναι πάρα πολύ εύκολο για έναν εκλογέα να ψηφίσει άτομα προερχόμενα από διαφορετικά κόμματα, ενόσω βρίσκεται πίσω από το ίδιο παραβάν. Και κάπως έτσι θα μπουν στη λογική της οριζόντιας ψηφοφορίας, παρόλο που ο μόνος λόγος που μπορούν να το πράξουν είναι γιατί θα ψηφίζουν ταυτόχρονα για διαφορετικά πράγματα. Ίσως για κάποιους αυτό να είναι ένα πρώτο βήμα απαγκίστρωσης από την κάθετη κομματική λογική.