Πώς εξελίσσεται ο πόλεμος στην Ουκρανία-Οι στόχοι του Πούτιν και οι δυνατότητες του Κιέβου

Οι πρώτοι τέσσερις μήνες του 2024 αποδείχθηκαν από τους πιο δύσκολους στα δύο χρόνια πλήρους πολέμου της Ουκρανίας με τη Ρωσία, και ίσως οι πιο επίπονοι στη δεκαετή σύγκρουση με τη Μόσχα που ξέσπασε το 2014.

Τα στρατεύματα του Κιέβου οπισθοχωρούν σε όλο το μήκος της πρώτης γραμμής, αντιμετωπίζοντας έναν ρωσικό στρατό που έχει καταφέρει να ανασυγκροτηθεί.

Παράλληλα η ελλιπής και καθυστερημένη βοήθεια από τους δυτικούς συμμάχους της Ουκρανίας έχει επιπτώσεις στο πεδίο, με τη φετινή χρονιά να αναμένεται δύσκολη εξαιτίας και της απογοητευτικής έκβασης της αντεπίθεσης του Κιέβου το 2023, στην οποία είχαν στηριχθεί ελπίδες και πόροι.

Ο Κούστι Σαλμ, μόνιμος γραμματέας του υπουργείου Άμυνας της Εσθονίας σε συνέντευξή του τον Δεκέμβριο, δήλωσε στο Newsweek ότι «το 2024 θα είναι δύσκολο».

Το σχέδιο του Πούτιν

Το προφανές σχέδιο του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν να ξεπεράσει τους αντιπάλους του μπορεί να αποδώσει. Ή αυτό το έτος μπορεί να αποδειχθεί η σκοτεινή νύχτα της Ουκρανίας πριν από την αυγή.

Η ώθηση της Ρωσίας προς τα δυτικά συνεχίζεται σε όλο το ανατολικό μέτωπο, με τα στρατεύματα της Μόσχας να προσπαθούν με μεγάλο κόστος να καταλάβουν νέα εδάφη στις περιοχές Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Χάρκοβο και Ζαπορίζια.

Η πλήρης κατάληψη των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ αποτελεί βασικό στόχο του Κρεμλίνου από τότε που υποδαύλισε την εξέγερση στην ανατολική Ουκρανία το 2014, και μια δεκαετία μετά η φιλοδοξία αυτή φαίνεται να είναι εφικτή.

Η τρέχουσα επίθεση που εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς θέτει τις βάσεις για μια αναμενόμενη νέα καλοκαιρινή εκστρατεία.

Οι πιθανοί στόχοι

Μεταξύ των πιθανών στόχων της τρέχουσας επίθεσης είναι η πόλη Τσάσιβ Γιαρ του Ντονέτσκ -η οποία βρίσκεται ήδη στην πρώτη γραμμή του μετώπου και μπορεί να πέσει ακόμη και πριν από το καλοκαίρι- και η πόλη Κουπιάνσκ, ζωτικής σημασίας πύλη προς τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, το Χάρκοβο.

Το think tank, Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW) έγραψε αυτή την εβδομάδα ότι η κατάληψη και η σταθεροποίηση από τη Ρωσία μιας προεξοχής βορειοδυτικά της Αβντιίβκα «παρουσιάζει στη ρωσική διοίκηση την επιλογή είτε να συνεχίσει να πιέζει δυτικά προς τον αναφερόμενο επιχειρησιακό της στόχο στο Πόκροβσκ είτε να προσπαθήσει να κινηθεί προς τα βόρεια για να διεξάγει πιθανές συμπληρωματικές επιθετικές επιχειρήσεις γύρω από το Τσάσιβ Γιάρ».

Το Τσάσιβ Γιαρ βρίσκεται περίπου 10 χιλιόμετρα ανατολικά του Μπαχμούτ, το οποίο αποτελούσε επί μακρόν ένα από τα σημεία του μετώπου του Ντονέτσκ που έλαβαν χώρα κάποιες από τις πιο σφοδρές συγκρούσεις, ακόμη και μετά την πτώση του από τις ρωσικές δυνάμεις τον Μάιο του 2023.

Η πόλη, η οποία έχει πλέον εγκαταλειφθεί από όλους σχεδόν τους προπολεμικούς κατοίκους της, αποτελούσε ζωτικό σημείο συγκέντρωσης για τις ουκρανικές δυνάμεις και βρίσκεται σε λόφο με επιβλητική θέα στη γύρω περιοχή.

Αποτελεί επίσης πύλη προς τις πόλεις Κράματορσκ και Σλοβγιάνσκ, και οι δύο στόχοι στρατηγικού επιπέδου για τις δυνάμεις της Μόσχας στην προσπάθειά τους να καταλάβουν όλη την περιοχή του Ντονέτσκ.

Τσάσιβ Γιαρ και Πόκροβσκ

Το Κίεβο επικέντρωσε σημαντικούς πόρους στο Τσάσιβ Γιαρ μετά την υποκίνηση της εξέγερσης από τη Μόσχα στο Ντονμπάς το 2014, καθιστώντας την έδρα ενός σημαντικού στρατιωτικού νοσοκομείου και αργότερα το αρχηγείο της κοινής επιχείρησης δυνάμεων κατά της Ρωσίας.

Το Πόκροβσκ βρίσκεται περίπου 41 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αβντιίβκα, στη διασταύρωση δύο μεγάλων δρόμων που κατευθύνονται προς το Ντονέτσκ και προς το Μπαχμούτ, καθώς κι ενός σιδηροδρομικού δικτύου που περνάει από την Αβντιίβκα. Μια επιτυχημένη πορεία μέχρι το Πόκροβσκ θα εξέθετε τις νότιες πλευρές του Τσάσιβ Γιαρ, του Κράματορσκ και του Σλοβγιάνσκ.

Ο Πάβελ Λούζιν, ένας Ρώσος στρατιωτικός αναλυτής και επισκέπτης μελετητής στη Σχολή Δικαίου και Διπλωματίας Fletcher, δήλωσε στο Newsweek ότι είναι «δύσκολο να πούμε» αν οι δυνάμεις της Μόσχας θα είναι σε θέση να αναβαθμίσουν την τρέχουσα κίνησή τους για μια μεγαλύτερη ώθηση το καλοκαίρι».

«Δεν υπάρχουν πάρα πολλοί πόροι για μια μεγαλύτερη επίθεση», δήλωσε ο Λούζιν. «Επίσης, σχεδόν όλες αυτές οι προσδοκίες εμπνέονται από την ίδια τη Μόσχα», προσέθεσε.

Η Ρωσία επιδιώκει παύση

«Αυτό που βλέπουμε είναι ότι η Ρωσία προσπαθούσε να περικυκλώσει μια σημαντική ομάδα των ουκρανικών δυνάμεων στην Αβντιίβκα, ακριβώς όπως στο Ιλοβάισκ τον Αύγουστο του 2014 και στο Ντεμπάλτσεβο τον Φεβρουάριο του 2015, αλλά δεν ήταν σε θέση να το κάνει αυτό. Ίσως, η Ρωσία να κάνει άλλη μια προσπάθεια με τον ίδιο τρόπο, επειδή χρειάζεται ισχυρότερες θέσεις για να πετύχει μια ανάπαυλα στον πόλεμο», είπε ακόμα.

Αυτό το διάλειμμα, πρόσθεσε ο Λούζιν, θα επιτρέψει στο Κρεμλίνο να ξεκουράσει και να ενισχύσει τις δυνάμεις του. Οι ηγέτες στο Κίεβο έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι η Μόσχα ενδιαφέρεται μόνο για μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός για τον σκοπό αυτό και όχι για μια διαρκή ειρήνη.

«Χρειάζονται ένα διάλειμμα, αλλά δεν πρόκειται να τερματίσουν τον πόλεμο», είπε ακόμα ο Λούζιν.

Ο Πούτιν μπορεί να ελπίζει ότι θα κερδίσει χώρο για μια παύση έχοντας κερδίσει όλο το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ, που βρίσκονται εδώ και καιρό στο επίκεντρο του σχεδίου του για τη διάλυση της ουκρανικής κυριαρχίας.

Πόλεμος στην Ουκρανία

«Για σήμερα, θέλουν να πάρουν τουλάχιστον το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ», δήλωσε ο Λούζιν. «Το πρόβλημα είναι ότι το Κρεμλίνο διεκδικεί και τις περιοχές Χερσώνα και Ζαπορίζια ως ρωσικό έδαφος», προσέθεσε.

Η Ουκρανία θα επιδιώξει επίσης να διαταράξει όσο το δυνατόν περισσότερο τις ρωσικές επικοινωνίες, την οικονομία και τη βιομηχανία. Οι επιθέσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών μεγάλου βεληνεκούς σε στόχους εντός της Ρωσίας έχουν γίνει συνηθισμένες και το Κίεβο δεν δείχνει σημάδια χαλάρωσης των επιθέσεων του.

Η έλευση του ATACMS

Η άφιξη μυστικά των αμερικανικών πυραύλων ATACMS με το μεγαλύτερο βεληνεκές θα δώσει στο Κίεβο μεγαλύτερη εμβέλεια από ποτέ. Τα πυρομαχικά μακρύτερου βεληνεκούς μπορούν να πλήξουν στόχους σε απόσταση έως 300 χιλιόμετρα, σχεδόν διπλάσια από τα πυρομαχικά μικρότερου βεληνεκούς ATACMS που διατέθηκαν για πρώτη φορά στα τέλη του 2023. Ανάμεσα στους πιθανούς στόχους του είναι η από υλικοτεχνική άποψη αλλά και συμβολικά ισχυρή γέφυρα του στενού του Κερτς.

Όμως, όπως συμβαίνει με όλα τα νέα όπλα, το Κίεβο έχει μικρό περιθώριο για να εκμεταλλευτεί το ATACMS.

«Όπως γνωρίζουμε, οι Ρώσοι είναι σε θέση να προσαρμοστούν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα», δήλωσε στο Newsweek ο Ιβάν Στούπακ, πρώην αξιωματικός της Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU) και τώρα σύμβουλος της επιτροπής εθνικής ασφάλειας, άμυνας και πληροφοριών του ουκρανικού κοινοβουλίου.

«Νομίζω ότι έχουμε έως και δύο μήνες για να εξαλείψουμε όσο το δυνατόν περισσότερα ρωσικά πολεμικά αντικείμενα πριν οι Ρώσοι προσαρμοστούν», πρόσθεσε ο Στούπακ.

Αεροπορική ισχύς

Φέτος μπορεί να δούμε μια σημαντική αλλαγή στην αεροπορική ισχύ, με την Ουκρανία να περιμένει την παράδοση δεκάδων αμερικανικής κατασκευής μαχητικών αεροσκαφών F-16. Το Κίεβο έχει δηλώσει ότι τα αεροσκάφη θα ενισχύσουν την άμυνά του κατά των πυραύλων κρουζ και των μη επανδρωμένων αεροσκαφών που εκτοξεύονται σε πόλεις σε εθνικό επίπεδο, και επίσης θα δώσουν την απαραίτητη ανακούφιση στα στρατεύματα της πρώτης γραμμής που βομβαρδίζονται από τις ρωσικές αεροπορικές επιδρομές.

Οι βόμβες ολίσθησης της Μόσχας ήταν καθοριστικής σημασίας τους πρώτους μήνες του 2024, επιτρέποντας στα αεροσκάφη της να ρίχνουν μαζικά πυρομαχικά σε ουκρανικές θέσεις από σχετικά ασφαλή απόσταση. Τα F-16 θα καταστήσουν τις περιοχές της πρώτης γραμμής πιο επικίνδυνες για τους Ρώσους πιλότους, δεδομένου ότι η Ουκρανία αναμένεται να χρησιμοποιεί πυραύλους αέρος-αέρος με εμβέλεια έως και σχεδόν 500 χιλιόμετρα.

Η Ρωσία χάνει αεροπλάνα

Ενώ η Ουκρανία περιμένει τα F-16, η Ρωσία χάνει αεροπλάνα. Τους τελευταίους μήνες παρατηρήθηκε αύξηση των αναφορών για καταρρίψεις ρωσικών αεροσκαφών, μεταξύ άλλων και πολύ πίσω από τη γραμμή του μετώπου. Αυτές οι απώλειες μπορεί να αποδειχθούν πρόκληση για τη ρωσική πολεμική αεροπορία στις αερομαχίες που έρχονται.

Παρόλα αυτά, οι ηγέτες στο Κίεβο και ορισμένοι σύμμαχοι στο εξωτερικό έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι μια μικρή δύναμη F-16 θα αλλάξει ελάχιστα τη συνολική εικόνα. Μένει να φανεί αν οι δυτικές δυνάμεις μπορούν να ξεπεράσουν τις υλικοτεχνικές και πολιτικές προκλήσεις για την παράδοση ενός μεγάλου αριθμού αεροσκαφών με τρόπο που να μπορεί να δώσει στην Ουκρανία πλεονέκτημα στο πεδίο της μάχης.

Όμως τα νεοαφιχθέντα αεροσκάφη θα βοηθήσουν στην ενίσχυση μιας ουκρανικής πολεμικής αεροπορίας που έχει αποδυναμωθεί από δύο χρόνια πολέμου. Οι πιλότοι του Κιέβου επέζησαν από την αρχική επίθεση της Ρωσίας παρά την τεράστια αριθμητική υπεροχή των εισβολέων. Οι Ουκρανοί αεροπόροι απέδωσαν πολύ περισσότερο από τις προσδοκίες, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στους Ρώσους συναδέλφους τους και καθιστώντας μεγάλες περιοχές της Ουκρανίας πολύ επικίνδυνες για τα αεροσκάφη της Μόσχας.

Στη θάλασσα

Το ναυτικό παιχνίδι ασύμμετρου πολέμου ανάμεσα στη γάτα και στο ποντίκι θα συνεχιστεί. Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και οι πύραυλοι κρουζ του Κιέβου έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά προβληματικά για τον Στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Η δύναμη έχει προσαρμόσει τις τακτικές και τις άμυνές της σε κάποιο βαθμό, αλλά τα νέα ουκρανικά όπλα μεγάλου βεληνεκούς θα συνεχίσουν να αποτελούν ισχυρή παράκτια απειλή.

Ο Οντίν, 32 ετών, διοικητής της 28ης ξεχωριστής μηχανοκίνητης ταξιαρχίας που έχασε το δεξί του κάτω πόδι στα τέλη του 2022 κατά την απελευθέρωση της Χερσώνας (Πηγή: REUTERS/Thomas Peter)

Η απειλή αυτή έχει ήδη αναγκάσει τη Μόσχα να αποσύρει τα πιο πολύτιμα ναυτικά της μέσα από την κατεχόμενη Κριμαία, την παραδοσιακή έδρα του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Το Κίεβο αναπτύσσει συνεχώς τα ναυτικά του μη επανδρωμένα αεροσκάφη και αναμένεται να συνεχίσει τις προσπάθειες κρούσης ακόμη και βαθιά μέσα στα ρωσικά ύδατα.

Η Ουκρανία δεν διαθέτει σημαντικό δικό της συμβατικό ναυτικό, αν και οι ηγέτες στο Κίεβο εργάζονται εδώ και καιρό με δυτικούς εταίρους για την εξασφάλιση νέων σκαφών, συμπεριλαμβανομένων θωρακισμένων ποταμόπλοιων από τις ΗΠΑ.

Αυτά τα μικρά πλοία δεν θα μπορέσουν να αμφισβητήσουν τον Στόλο της Μαύρης Θάλασσας, μια δουλειά που θα παραμείνει ανατεθειμένη στον στόλο μη επανδρωμένων αεροσκαφών που έχει αποδειχθεί τόσο επιτυχημένος.

Η Ουκρανία θα περάσει το υπόλοιπο του 2024 ελπίζοντας να επιδεινώσει τα προβλήματα της Ρωσίας στη θάλασσα.

Πηγή: In