Αναβολές με τη σέσουλα στην ΕΦ-Επιείκεια ΥΠΑΜ σε αθλητές, κάλεσμα Ελεγκτικής για επανεξέταση κριτηρίων

Σε συστάσεις προς το Υπουργείο Άμυνας, έτσι ώστε να επανεξετάσει τα κριτήρια με τα οποία παρέχει αναβολή σε στρατεύσιμους, πάντα στo πλαίσιo της οικείας νομοθεσίας, προβαίνει η Ελεγκτική Υπηρεσία, σε Ειδική Έκθεση που δημοσίευσε για τον έλεγχο της διαδικασίας χορηγήσεων αναβολών στράτευσης.

Όπως αναφέρει στην Έκθεση της η Ελεγκτική Υπηρεσία, εκ του αποτελέσματος, συμπαιρένεται ότι οι πιθανότητες κατάταξης για υπηρεσία στην Εθνική Φρουρά μειώνονται σημαντικά για τους στρατεύσιμους που δεν κατατάσσονται αμέσως μετά την ολοκλήρωση της φοίτησης τους σε σχολή μέσης εκπαίδευσης, αφού αρκετοί από αυτούς απαλλάσσονται σε μεταγενέστερο στάδιο ή είναι ανυπότακτοι.

Όπως σημειώνει η Ελεγκτική Υπηρεσία, «το φαινόμενο αυτό είναι πιο έντονο στις περιπτώσεις όπου το ΥΠΑΜ επιδεικνύει ιδιαίτερη επιείκεια, όπως αυτές των στρατεύσιμων αθλητών και των στρατεύσιμων στους οποίους χορηγείται αναβολή λόγω σπουδών».

Πέραν τούτου η Ελεγκτική ΥΠηρεσία διαπίστωσε μη συμμόρφωση με τις πρόνοιες της Νομοθεσίας όπως:

♦ Χορήγηση αναβολών εκ μέρους του Υπουργού, χωρίς την έγκριση, ή έστω, ενημέρωση του.

♦ Μη κίνηση διαδικασιών εναντίον στρατευσίμων των οποίων οι λόγοι για τους οποίους τους χορηγήθηκε αναβολή έπαυσαν να ισχύουν, χωρίς να ενημερώσουν το Στρατολογικό Γραφείο.

♦ Χορήγηση αναβολών για φοίτηση σε σχολές μέσης εκπαίδευσης του εξωτερικού που πιθανότατα δεν είναι αναγνωρισμένες ως τέτοιες από τις αρμόδιες αρχές του οικείου κράτους.

♦ Χορήγηση αναβολών για φοίτηση σε ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, χωρίς σαφή πρόνοια στη νομοθεσία.

♦ Χορήγηση αναβολών για ειδικούς οικογενειακούς ή οικονομικούς λόγους, χωρίς τις απόψεις/εισηγήσεις της Συμβουλευτικής Επιτροπής.

♦ Χορήγηση αναβολών για ειδικούς οικογενειακούς ή οικονομικούς λόγους με συνολική διάρκεια πέραν του ενός έτους.

Ειδικότερα, από τον έλεγχο διαπιστώθηκε ότι στρατεύσιμοι ζητούν απαλλαγή από την υποχρέωση εκπλήρωσης στρατιωτικής θητείας, επικαλούμενοι είτε λόγους ψυχικής υγείας είτε άλλους λόγους, και το ΥΠΑΜ, νοουμένου ότι κρίνει ικανοποιητική την αιτιολόγηση, τους παρέχει τη δυνατότητα να εκπληρώσουν τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις σε μεταγενέστερο στάδιο.

Τα ευρήματα του ελέγχου για κάθε κατηγορία αναβολών αλλά και γενικά για τη διαδικασία χορήγησης αναβολών από τον Υπουργό Άμυνας και το Υπουργικό Συμβούλιο παρατίθενται πιο κάτω:

α. Αναβολές λόγω φοίτησης σε σχολές μέσης εκπαίδευσης

Αν και η νομοθεσία προβλέπει τη χορήγηση αναβολής στράτευσης σε όσους φοιτούν σε σχολή μέσης εκπαίδευσης του εσωτερικού ή του εξωτερικού, αναγνωρισμένη από τις αρμόδιες αρχές του οικείου κράτους, οι μισές από τις περιπτώσεις που ελέγχθηκαν, αφορούν σε στρατεύσιμους αθλητές οι οποίοι, λίγους μήνες πριν την κατάταξή τους, εγράφησαν σε ακαδημίες του εξωτερικού, οι οποίες είναι εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσο είναι αναγνωρισμένες ως σχολές μέσης εκπαίδευσης.

β. Αναβολές λόγω φοίτησης σε Ανώτερο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα

♦ Δεν υπάρχει πρόνοια στη νομοθεσία για χορήγηση αναβολής στράτευσης για λόγους σπουδών, πέραν συγκεκριμένων περιπτώσεων (νοσηλευτική, μαγειρική-ζαχαροπλαστική, Ανώτατό Στρατιωτικό Ίδρυμα ή Στρατιωτική Σχολή Υπαξιωματικών). Για τη χορήγηση αναβολών για λόγους σπουδών, το ΥΠΑΜ επικαλείται Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου του 1998 και μία γενική πρόνοια του περί Εθνικής Φρουράς Νόμου του 2011, σύμφωνα με την οποία, όλες οι Αποφάσεις που εκδόθηκαν με βάση τους καταργηθέντες νόμους, λογίζεται ότι εκδόθηκαν με βάση τον παρόντα Νόμο και εφαρμόζονται, τηρουμένων των αναλογιών, μέχρι να τροποποιηθούν ή ανακληθούν. H πρακτική που εφαρμόζεται δεν συνάδει με το πνεύμα και τη βούληση του νομοθέτη, όπως περιγράφεται στην εισηγητική έκθεση που ετοιμάστηκε από το ΥΠΑΜ το 2010, αφού ως ένας από τους κυριότερους λόγους για τους οποίους κρίθηκε σκόπιμο να συνταχθεί ο περί Εθνικής Φρουράς Νόμος του 2011, είναι η θεσμοθέτηση Αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου που εκδόθηκαν κατά διάφορα χρονικά διαστήματα και ρυθμίζουν διάφορα στρατολογικά θέματα, όπως την αναβολή των σπουδών.

♦ Το ΥΠΑΜ χορηγεί αναβολές σε στρατεύσιμους αθλητές που εξασφαλίζουν θέση για φοίτηση σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, με ακαδημαϊκή και αθλητική υποτροφία μεγαλύτερη ενός συγκεκριμένου ποσού, το οποίο, άτυπα, καθορίστηκε στις €100.000 για το σύνολο της φοίτησης, στη βάση της εξαίρετης αθλητικής και ακαδημαϊκής τους επίδοσης. Οι αναβολές χορηγούνται παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα πανεπιστήμια παρέχουν τη δυνατότητα διατήρησης της θέσης προς όφελος του υποψηφίου για έναρξη σπουδών και μετά το πέρας της θητείας του. Θεωρούμε ότι η πολιτική χορήγησης αναβολών στις περιπτώσεις αυτές προάγει την άνιση μεταχείριση σε σχέση με τους υπόλοιπους φοιτητές.

♦ Οι 26 από τους 44 στρατεύσιμους που έλαβαν αναβολή στράτευσης για λόγους σπουδών, αφορούν σε άτομα που ξεκίνησαν σπουδές πριν την ημερομηνία κατάταξής τους. Από αυτές τις περιπτώσεις, ορισμένοι ξεκίνησαν τις σπουδές τους είτε πριν καταστούν υπόχρεοι κατάταξης, λόγω μετέπειτα πολιτογράφησης, είτε ενόσω ήταν μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού. Εντοπίσαμε όμως και περιπτώσεις, για τις οποίες γίνεται ειδική αναφορά, όπου παρόλο που οι στρατεύσιμοι δεν ήταν συνεπείς ως προς τις υποχρεώσεις τους, το Υπουργείο επέδειξε υπερβολική επιείκεια και ανοχή χωρίς οποιαδήποτε συνέπεια για τη μη συμμόρφωση στράτευσης.

♦ Σε ορισμένους στρατεύσιμους, οι οποίοι ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους ενώ ήταν με αναβολή στράτευσης, χορηγήθηκε νέα αναβολή για ολοκλήρωση μεταπτυχιακών σπουδών, χωρίς να τη ζητήσουν πριν την έναρξη της μεταπτυχιακής τους φοίτησης και παρά το γεγονός ότι κατά τη χορήγηση των αρχικών αναβολών, αναφερόταν ρητά ότι δε θα γίνει δεκτό οποιοδήποτε μελλοντικό αίτημα για ανανέωση της αναβολής για οποιοδήποτε άλλο λόγο, σπουδών ή εργασίας.

♦ Δεν διενεργείται, από το ΥΠΑΜ, οποιοσδήποτε έλεγχος κατά πόσο όλοι οι φοιτητές που έλαβαν αναβολή στράτευσης προσκομίζουν βεβαιώσεις φοίτησης για κάθε έτος, όπως οφείλουν να πράττουν, σύμφωνα με τους όρους χορήγησης της αναβολής.

γ. Αναβολές για ειδικούς οικογενειακούς ή οικονομικούς λόγους

♦ Τα αιτήματα για αναβολή στράτευσης για ειδικούς οικογενειακούς ή οικονομικούς λόγους δεν προωθούνται στη Συμβουλευτική Επιτροπή για απόψεις/εισηγήσεις, όπως προβλέπεται στη νομοθεσία, αλλά εξετάζονται μόνο από τον Τομέα Στρατολογίας του Υπουργείου και προωθούνται στον Υπουργό για λήψη απόφασης.

♦ Εντοπίστηκαν περιπτώσεις στρατευσίμων στους οποίους δόθηκαν αναβολές για ειδικούς οικογενειακούς ή οικονομικούς λόγους, για συνολική χρονική περίοδο μεγαλύτερη του ενός έτους, παρά το ότι αυτό αντίκειται στις πρόνοιες της νομοθεσίας και παρά το γεγονός ότι στις επιστολές προς τους στρατεύσιμους, αναφέρεται ρητά ότι δεν υπάρχει δυνατότητα ανανέωσης της αναβολής.

♦ Στο ΥΠΑΜ εφαρμόζεται πολιτική για χορήγηση αναβολής κατάταξης ενός έτους σε στρατεύσιμους αθλητές με επαγγελματικό συμβόλαιο με ομάδα του εξωτερικού. Στις περιπτώσεις όπου το συμβόλαιο είναι διάρκειας μεγαλύτερης του ενός έτους, υποβάλλεται πρόταση στο Υπουργικό Συμβούλιο για χορήγηση περαιτέρω αναβολής, λόγω εξαιρετικών περιστάσεων ή λόγω δημοσίου συμφέροντος. Θεωρούμε ότι η πολιτική αυτή προάγει την άνιση μεταχείριση σε σχέση με τους επαγγελματίες άλλων κλάδων.

♦ Εντοπίστηκαν περιπτώσεις που θεωρούμε ότι το Υπουργείο επέδειξε ιδιαίτερη επιείκεια και ανοχή, κατά παράβαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης. Ενδεικτικά αναφέρουμε την περίπτωση στρατεύσιμου ο οποίος αν και επέστρεψε στην Κύπρο, συνέχισε να λαμβάνει αναβολές στράτευσης στη βάση ψευδών δηλώσεών του ότι συνεχίζει να είναι μόνιμος κάτοικος εξωτερικού. Όταν αυτό διαπιστώθηκε από το ΥΠΑΜ, του χορηγήθηκε επιπλέον αναβολή ενός έτους για να διευθετήσει τις εκκρεμότητές του, χωρίς να υποστεί οποιαδήποτε συνέπεια για τις προηγούμενες ψευδείς δηλώσεις του.

δ. Αναβολές λόγω εξαιρετικών περιστάσεων ή λόγω δημοσίου συμφέροντος

Από τα 15 άτομα στα οποία χορηγήθηκε αναβολή στράτευσης λόγω εξαιρετικών περιστάσεων ή λόγω δημοσίου συμφέροντος, οι 11 είναι αθλητές που σύναψαν επαγγελματικό συμβόλαιο στο εξωτερικό.

ε. Αναβολές λόγω οικογενειακής μόνιμης εγκατάστασης στο εξωτερικό

Για ανανέωση της αναβολής λόγω οικογενειακής μόνιμης εγκατάστασης στο εξωτερικό, οι στρατεύσιμοι πρέπει να προσκομίζουν βεβαίωση μόνιμου διαμονής από την Πρεσβεία ή την Υπάτη Αρμοστεία ή το Προξενείο της Κύπρου στη χώρα της οποίας οι αιτητές με την οικογένειά τους είναι μόνιμοι κάτοικοι. Στο παρελθόν, ο Τομέας Στρατολογίας εντόπισε περιπτώσεις όπου αιτητές προσκόμισαν ψευδή στοιχεία, χωρίς να τους προσαχθεί σχετική κατηγορία ή να αναζητηθούν ευθύνες, με μόνη συνέπεια την κατάταξή τους.

στ. Άλλα ευρήματα

♦ Δεν τηρείται αξιόπιστη πληροφόρηση σχετικά με τον αριθμό αναβολών που χορηγούνται από τον Υπουργό και το Υπουργικό Συμβούλιο ανά έτος.

♦ Εντοπίστηκαν περιπτώσεις χορήγησης αναβολών εκ μέρους του Υπουργού, χωρίς την έγκριση, ή έστω την ενημέρωσή του, κατά παράβαση του περί Εθνικής Φρουράς Νόμου και παρά το γεγονός ότι στις επιστολές προς τους ενδιαφερόμενους σχετικά με την έγκριση χορήγησης αναβολής, αναφέρεται ότι ο Υπουργός ενέκρινε το αίτημα για αναβολή στράτευσης.

♦ Παρά το ότι η νομοθεσία προνοεί για ποινική δίωξη στις περιπτώσεις ατόμων των οποίων έπαυσε να υφίσταται ο λόγος που έλαβαν αναβολή χωρίς να ενημερώσουν το αρμόδιο Στρατολογικό Γραφείο, αυτή δεν εφαρμόζεται.

♦ Από μελέτη της μετέπειτα στρατολογικής πορείας των ατόμων που έλαβαν αναβολή στράτευσης διαπιστώσαμε ότι, με εξαίρεση αυτούς που έλαβαν αναβολή για φοίτηση σε σχολή μέσης εκπαίδευσης, οι πλείστοι εκ των υπολοίπων δεν ανταποκρίνονται στις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις. Αυτό είναι πιο έντονο στις περιπτώσεις στρατεύσιμων που έλαβαν αναβολή για σπουδές, αφού η πλειονότητα από αυτούς δεν εκπληρώνουν ποτέ τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες.

♦ Οι διευκολύνσεις που παρέχει η ΕΦ στους στρατεύσιμους αθλητές ενδεχομένως να καθιστούν αχρείαστη τη χορήγηση αναβολής στις περισσότερες περιπτώσεις αθλητών.

♦ Εφόσον το αδίκημα της ανυποταξίας είναι στιγμιαίο, ένας στρατεύσιμος ενδέχεται να μηνυθεί για ανυποταξία αρκετές φορές, ανάλογα με τις φορές που κλήθηκε για κατάταξη και δεν το έπραξε. Αυτό συνεπάγεται μεγάλο όγκο γραφειακής εργασίας και συνεπαγόμενο σημαντικό διοικητικό κόστος, τόσο για την Εθνική Φρουρά, όσο και για την Αστυνομία.

♦ Οι μηνύσεις στρατεύσιμων για ανυποταξία, οι οποίοι σε μεταγενέστερο στάδιο λαμβάνουν αναβολή στράτευσης ή κατατάσσονται για εκπλήρωση της στρατιωτικής τους θητείας, τίθενται στο αρχείο, χωρίς οποιαδήποτε επίπτωση για την προηγούμενη ασυνέπεια του στρατεύσιμου.

♦ Δεν υπάρχει μηχανισμός ελέγχου που να επιβεβαιώνει ότι τα Στρατολογικά Γραφεία έχουν προωθήσει για μήνυση, όλους τους στρατεύσιμους που δεν παρουσιάστηκαν για κατάταξη χωρίς επαρκή αιτιολόγηση.