Πώς η ψήφος στο Ευρωκοινοβούλιο έμμεσα επηρεάζει την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Η πανευρωπαϊκή ψηφοφορία του Ιουνίου αφορά την εκλογή 720 μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο είναι ο μόνος ευρωπαϊκός θεσμός που τα μέλη του εκλέγονται απευθείας από τους πολίτες σε εκλογές. Σε ό,τι αφορά τους υπόλοιπους πολιτικούς θεσμούς, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελείται μεν από εκλελεγμένους, αλλά δεν εκλέγονται για αυτόν τον σκοπό αλλά για να ηγούνται στις χώρες τους, καθώς είναι αρχηγοί κρατών ή Κυβερνήσεωνμ και το Συμβούλιο της ΕΕ από τους Υπουργούς τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποτελείται από διορισμένους Επιτρόπους, έναν από κάθε χώρα, τους οποίους αποφασίζει η εκλελεγμένη Κυβέρνηση. Υπάρχει όμως μια ιδιομορφία: Ο επικεφαλής της Κομισιόν εκλέγεται (έστω τυπικά) από τους ευρωβουλευτές και έτσι, εμμέσως, καθορίζεται από το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προτείνει στο Κοινοβούλιο υποψήφιο για την Προεδρία, ο οποίος εκ των πραγμάτων προέρχεται από τη μεγαλύτερη πολιτική ομάδα, καθώς θα πρέπει το πρόσωπο αυτό να συγκεντρώσει τουλάχιστον το ήμισυ του συνόλου των ευρωβουλευτών συν ένας. Όμως το πρόσωπο αυτό δεν είναι επίσημα υποψήφιος για κάτι ή τουλάχιστον δεν είναι απαραίτητο κάτι τέτοιο, και καθίσταται υποψήφιος από το Συμβούλιο. Το μέγεθος της κάθε πολιτικής ομάδας εξαρτάται από τις Ευρωεκλογές, καθώς τα εθνικά κόμματα ανήκουν σε αυτές τις ευρύτερες ευρωπαϊκές ομάδες, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Εάν, για παράδειγμα, εκλέξει ως συνήθως δύο ευρωβουλευτές ο ΔΗΣΥ στην Κύπρο, προστίθενται δύο άτομα στην ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος κτλ.

Στο απερχόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπήρχαν επτά ομάδες: Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (στο οποίο ανήκει ο ΔΗΣΥ), η Προοδευτική Συμμαχία των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (στην οποία ανήκει το ΔΗΚΟ και η ΕΔΕΚ), η ομάδα του Renew Europe (στην οποία θα ενταχθεί η ΔΗΠΑ εάν κερδίσει έδρα), οι Πράσινοι/Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία (στην οποία θα ενταχθούν οι Οικολόγοι αν κερδίσουν έδρα), οι Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (στην οποία θα ενταχθεί το ΕΛΑΜ αν κερδίσει έδρα), η ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας (δεν συνδέεται με κάποιο κόμμα στην Κύπρο) και η Αριστερά (στην οποία ανήκει το ΑΚΕΛ).

Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα είναι η μεγαλύτερη ομάδα και, ως εκ τούτου, Πρόεδρος της Κομισιόν είναι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία αποτελεί την επιλογή του ΕΛΚ. Με βάση τα προγνωστικά, αναμένεται ότι η κ. φον ντερ Λάιεν θα διατηρήσει τη θέση της, αφού είναι εκ νέου η εκλεκτή του ΕΛΚ που εκτιμάται ότι θα διατηρήσει την πρωτιά και θα εξασφαλίσει και τις ανάλογες συμμαχίες. Σημειώνεται ότι το 2019, κατά τη ψηφοφορία στο Ευρωκοινοβούλιο, υπέρ της πρότασης διορισμού της ψήφισαν 383 ευρωβουλευτές και εναντίον 327 ευρωβουλευτές. Αν και δεν υπάρχουν επίσημες υποψηφιότητες ακόμη, καθώς αυτές θα τεθούν ενώπιον του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου μετά τις Ευρωεκλογές, σχεδόν όλες οι ομάδες έχουν αυτή τη στιγμή εκλεκτό, αν και στις περισσότερες περιπτώσεις είναι συμβολικός. Η μοναδική άλλη περίπτωση που θα μπορούσε ρεαλιστικά να προωθηθεί είναι ο Επίτροπος Nicolas Schmit από το Λουξεμβούργο, που αποτελεί την επιλογή των Σοσιαλιστών.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το νομοθετικό Σώμα της ΕΕ αλλά δεν νομοθετεί με τυπικό τρόπο, καθώς τα κόμματα και οι πολιτικές ομάδες δεν δικαιούνται να καταθέσουν προτάσεις νόμου. Δικαιούνται, όμως, να λειτουργούν ως συννομοθέτες και να εγκρίνουν νέα νομοθεσία που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (συνήθως μαζί με το Συμβούλιο). Ασκεί, επίσης, κοινοβουλευτικό έλεγχο στα θεσμικά όργανα σε ό,τι αφορά τον ενωσιακό προϋπολογισμό και ψηφίζει τις νέες εμπορικές συμφωνίες.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, από πλευράς του, έχει ως βασική αποστολή να καθορίζει τις γενικές πολιτικές κατευθύνσεις και προτεραιότητες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της στάσης της σε διάφορα ζητήματα. Ανάμεσα στα καθήκοντά του είναι να προτείνει τον/την υποψήφιο πρόεδρο της Επιτροπής και επιλέγει τον Ύπατο Εκπρόσωπο για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, που λειτουργεί ως ο Υπουργός Εξωτερικών της ΕΕ. Διορίζει, επίσης, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Εκτελεστική Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Το Συμβούλιο της ΕΕ απαρτίζεται από τους αρμόδιους Υπουργούς του κάθε κράτους-μέλους αναλόγως του τομέα πολιτικής. Ως εκ τούτου, έχει διαφορετική σύνθεση κάθε φορά, με βάση την ατζέντα. Οι Υπουργοί εκφράζουν τις απόψεις των Κυβερνήσεών τους, θεσπίζουν ενωσιακή νομοθεσία και συντονίζουν πολιτικές. Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι ο Σαρλ Μισέλ, ενώ η Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ ασκείται εκ περιτροπής ανά εξάμηνο από τα κράτη-μέλη σε τριάδες.

Ο θεσμός, όμως, που ενδεχομένως επηρεάζει περισσότερο την καθημερινή λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αυτός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Απαρτίζεται από τον πρόεδρο συν 26 Επίτροπους, έναν από κάθε χώρα. Είναι το βασικό εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, προτείνει νέους νόμους, διαχειρίζεται τις πολιτικές της ΕΕ, ενώ έχει την ευθύνη για εκτέλεση του Προϋπολογισμού και εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας. Ο κάθε Επίτροπος διαθέτει δικό του χαρτοφυλάκιο, όπως και οι Υπουργοί στις χώρες, αλλά λειτουργεί ανεξάρτητα από το κράτος-μέλος προέλευσής του, καθώς καλείται να εφαρμόσει πολιτικές της Κομισιόν και όχι της χώρας του.

Αν και έχουν διακριτούς ρόλους, αυτοί οι θεσμοί λειτουργούν σχεδόν αλληλένδετα σε ό,τι αφορά το νομοθετικό έργο. Στην ουσία, στην πιο σύντομη σύνοψη που κάνει η ΕΕ για αυτούς τους θεσμούς, αναφέρει ότι:

• το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθορίζει τις πολιτικές κατευθύνσεις και προτεραιότητες
• η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάλλει προτάσεις για νέα νομοθετήματα
• το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαπραγματεύονται, συμφωνούν και εγκρίνουν από κοινού ευρωπαϊκά νομοθετήματα.