Απευθείας αναθέσεις συμβάσεων 108 εκ. διαπιστώνει ο Ελεγκτής-«Είναι μια γάγγραινα, πεδίο διαφθοράς και διαπλοκής»

Βούληση για αντιμετώπιση και εξάλειψη των αδυναμιών και προβλημάτων  που έχουν εντοπιστεί σε αρκετές δημόσιες συμβάσεις εξέφρασε ο Υφυπουργός Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, Νικόδημος Δαμιανού, ο οποίος συμμετείχε σήμερα σε συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου. Ο Γενικός Ελεγκτής από πλευράς του έψεξε κατά τη διάρκεια της συνεδρίας τις απευθείας αναθέσεις, κάνοντας λόγο για «μία γάγγραινα» και «πεδίο διαφθοράς και διαπλοκής».

Η Επιτροπή εξέτασε ζητήματα της προεργασίας για προκήρυξη προσφορών του δημοσίου για λογισμικά συστήματα, μετά από εισήγηση του Βουλευτή του Κινήματος Οικολόγων, που προσυπέγραψαν οι Ζαχαρίας Κουλίας, Ειρήνη Χαραλαμπίδου και Σταύρος Παπαδούρης.

Την Επιτροπή είχαν απασχολήσει το προηγούμενο διάστημα περιπτώσεις δημοσίων συμβάσεων για ανάπτυξη συστημάτων, που τελικά δεν τελεσφόρησαν, όπως είναι η περίπτωση του συστήματος e-justice, αλλά και η περίπτωση του συστήματος εγγραφής στον Έφορο Εταιρειών και το σύστημα του Γενικού Λογιστηρίου, τα οποία ανέφερε ως χαρακτηριστικά παραδείγματα και ο Πρόεδρος της Επιτροπής και Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Ζαχαρίας Κουλία.

«Έχουμε ακούσει τις ανησυχίες και τις παραινέσεις των μελών της Επιτροπής», σημείωσε ο Υφυπουργός σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση, προσθέτοντας ότι το Υφυπουργείο αναγνωρίζει ως πολύ σημαντικό το θέμα αυτό, στο πλαίσιο της υλοποίησης πετυχημένων έργων πληροφορικής.

Σημείωσε ότι στην κατεύθυνση αυτή, έργο το οποίο ήταν προγραμματισμένο να ξεκινήσει το 2025, θα ξεκινήσει τώρα σε συνεργασία με και υπό την επίβλεψη της Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων του Γενικού Λογιστηρίου. Σκοπός του έργου αυτού είναι «να αγγίξουμε το θέμα των εγγράφων για τις προσφορές, της εκπαίδευσης λειτουργών σε όλο το φάσμα της κρατικής μηχανής, ώστε να μπορούν με σωστό τρόπο να αξιολογούν τις προσφορές και οι προσφορές να περιλαμβάνουν όλες εκείνες τις τυποποιημένες πρόνοιες που θα διασφαλίζουν στον μέγιστο δυνατό βαθμό το κράτος», όπως είπε ο κ. Δαμιανού.

Ο Υφυπουργός, μιλώντας ενώπιον της Επιτροπής, είπε ότι το αν θα πετύχει ένα σύστημα ξεκινά από την επιλογή του, αλλά κρίνεται και από τον μετέπειτα χειρισμό του. Υπογράμμισε ιδιαίτερα τη σημασία του χρόνου που χρειάζεται η επιλογή και η εφαρμογή ενός συστήματος, καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις προχωρούν με μεγάλη ταχύτητα. Μίλησε, ακόμα, για τη σημασία της μεθοδολογίας που ακολουθείται κατά την ανάπτυξη ενός συστήματος, λέγοντας ότι θα πρέπει στην πορεία αυτή να ελέγχεται, ώστε να είναι και συγχρονισμένο με τις όποιες εξελίξεις.

Ως πρόβλημα ανέδειξε, επίσης, τη δυσκολία στη διασύνδεση των διαφορετικών συστημάτων μεταξύ τους. Εξήγησε ότι κάθε σύστημα που εγγραφόταν μέχρι τώρα στον δημόσιο τομέα, ήταν μεμονωμένο και δεν είχε διασύνδεση με τα υπόλοιπα, σημειώνοντας ότι αυτό έχει επιπτώσεις και στην εικόνα των συστημάτων για τον πολίτη. Υπογράμμισε ότι πρέπει τα συστήματα να είναι συμβατά και να μπορούν να διασυνδέονται, επισημαίνοντας ότι πρέπει να δίνεται σημασία στις δομικές αρχές και στην αρχιτεκτονική τους.

Απαντώντας σε ερώτηση της Βουλευτή του ΔΗΣΥ, Ρίτας Σούπερμαν, σχετικά με τους όρους εντολής και τις αρμοδιότητες του Υφυπουργείου σε ό,τι αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, ο κ. Δαμιανού είπε ότι για οποιοδήποτε έργο αφορά το Υφυπουργείο, ακόμα κι αν ο διαγωνισμός ετοιμάζεται από άλλο τμήμα, πρέπει να ελέγχεται από το Υφυπουργείο, ακόμα κι αν δεν είναι αυτό η αναθέτουσα αρχή.

Απαντώντας σε ερώτηση της Βουλευτή του ΑΚΕΛ, Ειρήνης Χαραλαμπίδου, κατά πόσο οι προκηρύξεις απευθύνονται σε εταιρείες που δεν είναι κυπριακές, ο Υφυπουργός είπε ότι τα τελευταία χρόνια η Κύπρος έχει προσελκύσει αρκετές εταιρείες πληροφορικής από άλλες χώρες, στις οποίες μπορούν να απευθύνονται για προσφορές.

Από την πλευρά του ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Δημοσίων Συμβάσεων του Γενικού Λογιστηρίου της Δημοκρατίας, Φίλιππος Κατράνης, απέδωσε κάποια από τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην έλλειψη επαγγελματισμού και τεχνογνωσίας στα τμήματα που ετοιμάζουν προκηρύξεις και όρους προσφορών.

Συνηγορώντας με τη διαπίστωση του Υφυπουργού ότι έχει σημασία ο χρόνος επιλογής και υλοποίησης ενός συστήματος, ο κ. Κατράνης σημείωσε ότι στόχος είναι να μειωθεί ο χρόνος από την ώρα που εντοπίζεται μία ανάγκη, μέχρι τη στιγμή που αυτή τελικά ικανοποιείται.

Πρόσθεσε ότι με σκοπό τη βελτίωση της διαδικασίας ετοιμασίας κειμένων για προκήρυξη διαγωνισμών δημοσίων συμβάσεων, ζητήθηκε η συνδρομή εμπειρογνωμόνων από το εξωτερικό για να εργαστούν με ομάδα εργασίας για τις δημόσιες συμβάσεις, σε συνεργασία και με τον Σύνδεσμο Εταιρειών Πληροφορικής. Στόχος της προσπάθειας αυτής είναι, μεταξύ άλλων, να διασφαλιστεί η σωστή επικοινωνία με τους αναδόχους, μέσω των κειμένων των προσφορών, ώστε να μην υπάρχουν παρερμηνείες και κενά.

Απευθείας αναθέσεις €108 εκ. διαπίστωσε η Ελεγκτική Υπηρεσία, ελέγχεται και το e-wallet

Από την πλευρά του ο Γενικός Ελεγκτής (ΓΕ), Οδυσσέας Μιχαηλίδης, μιλώντας κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής, ανέφερε ότι από έλεγχο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας στο Υφυπουργείο το 2020 σε δείγμα συμβάσεων, προέκυψε ότι €108 εκ. είχαν δοθεί μέσω απευθείας αναθέσεων. Ο ΓΕ ανέδειξε, μεταξύ άλλων, ως σοβαρό πρόβλημα το ότι η μέση διάρκεια των συμβάσεων ήταν τα τέσσερα χρόνια, ενώ η μέση διάρκεια ζωής των συστημάτων που δημιουργήθηκαν ήταν τα 14 χρόνια.

Κατ’ επέκταση, όπως εξήγησε ο κ. Μιχαηλίδης, για κάθε σύστημα από τα 39 που εξετάστηκαν, κατατέθηκαν οχτώ μεταγενέστερες συμβάσεις στον ίδιο ανάδοχο για επιπρόσθετες εργασίες, που δεν περιλαμβάνονταν στην αρχική σύμβαση. Έτσι, από το σύνολο των €115 εκ. που αφορούσαν τις μεταγενέστερες συμβάσεις, τα €108 εκ. δόθηκαν με απευθείας ανάθεση. Το φαινόμενο αυτό, όπως χαρακτηριστικά είπε ο ΓΕ «είναι μία γάγγραινα» και «πεδίο διαφθοράς και διαπλοκής».

Ως «δύο πολύ παθογενή τμήματα» ανέδειξε κατά τη συνεδρίαση ο Γενικός Ελεγκτής το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής και το Τμήμα Δημοσίων Έργων, αναφέροντας ότι το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στην έλλειψη εμπειρίας στην ετοιμασία συμβάσεων. Είπε ότι υπάρχουν εγγενή προβλήματα στα δύο τμήματα και ότι θα πρέπει να πάρουν εσωτερικά μέτρα, επειδή έχουν μεγάλο χαρτοφυλάκιο και δημιουργούν προβλήματα στο κράτος.

Ο κ. Μιχαηλίδης σημείωσε, κατά την παρέμβασή του στη συνεδρίαση, ότι τα προβλήματα σχετίζονται και με τον σχεδιασμό κατά την προκήρυξη του διαγωνισμού, αποδίδοντας στον κακό σχεδιασμό το γεγονός ότι κατακυρώνονται προσφορές με διάρκεια σύμβασης μικρότερη από τη διάρκεια ζωής του συστήματος. Πρόσθεσε, ακόμα, ότι τα προγράμματα θα πρέπει να σχεδιάζονται πιο σωστά κατά τη σύλληψή τους, με αποτίμηση και των μελλοντικών αναγκών.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής ζήτησε από τον Γενικό Ελεγκτή να ετοιμαστούν και επιμέρους εκθέσεις της Υπηρεσίας, για καθένα από τα συστήματα στα οποία παρουσιαστήκαν προβλήματα, όπως στο e-justice. Από την πλευρά του ο ΓΕ ανέφερε ότι σε ένα μήνα περίπου θα παρουσιαστεί και έκθεση για το e-wallet, προδιαθέτοντας τα μέλη της Επιτροπής για «τεράστιο σκάνδαλο».

Δεν τίθεται θέμα σύγκρισης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, είπε ο Υφυπουργός

Απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων μετά τη συνεδρίαση, ο κ. Δαμιανού σημείωσε ότι δεν τίθεται θέμα σύγκρισης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, προσθέτοντας ότι «κάθε δημόσιος τομέας έχει πολλές προκλήσεις και πολύ περισσότερες από αυτές ενός ιδιωτικού οργανισμού».

Αναφερθείς στο θέμα του e-justice σημείωσε ότι σαφώς ήταν μία αποτυχία, υπογράμμισε, όμως, ότι «σημασία αυτή τη στιγμή έχει η διαχείριση της κατάστασης του συστήματος, το οποίο έχει μπει σε μία διαδικασία επιδιόρθωσης, ώστε η Δημοκρατία να μη χάσει χρήματα από αυτή την περίπτωση και να έχουμε το τελικό αποτέλεσμα που επιθυμούμε».

Σε ερώτηση αν το έργο που πρόκειται να υλοποιηθεί για βελτίωση του περιεχομένου των κειμένων των διαγωνισμών, θα γίνει έγκαιρα για την προώθηση έργων που έχουν ήδη εξαγγελθεί, ο κ. Δαμιανού είπε ότι «η προσπάθεια για να βελτιώσουμε το πλαίσιο με το οποίο αποτυπώνουμε τις προδιαγραφές έργων και κατακυρώνουμε προσφορές, δεν είναι η λύση σε όλα τα προβλήματα που μπορεί να αφορούν σε συστήματα πληροφορικής»

«Πρέπει να αντιληφθούμε πόσο περίπλοκο εγχείρημα είναι το να υλοποιήσεις ένα σύστημα. Είναι διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν και όχι απόλυτα το έργο στο οποίο έχω αναφερθεί. Θα βοηθήσει, όμως, σημαντικά, γιατί είναι από εκεί που ξεκινά η επιλογή ενός συστήματος, ώστε να βεβαιωθείς ότι θα έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα», κατέληξε.

Δηλώσεις Βουλευτών

Το κράτος πάρα πολλές φορές πλήρωσε για να έχουμε συστήματα, αλλά αντί για συστήματα, πήραμε ένα μηδενικό, είπε σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση ο Πρόεδρος της Επιτροπής και Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Ζαχαρίας Κουλίας. Σημείωσε ότι με τη σημερινή συζήτηση έγινε πιο κατανοητό πώς πρέπει να γίνονται τα λογισμικά και ποιες διασφαλίσεις πρέπει να δίνονται.

«Ευελπιστούμε ότι μαζί με το Τμήμα Πληροφορικής το οποίο υπήρχε στο Υπουργείο Οικονομικών και το οποίο αριθμεί 200 υπαλλήλους, και με το νεοσύστατο Υφυπουργείο, να ξεκινήσει μία ουσιαστική και πραγματική δουλειά για να λάβουν εκείνες τις ασφαλιστικές δικλείδες, ούτως ώστε η αιμορραγία των πολλών εκατομμυρίων που χάνει το κράτος με αυτά τα συστήματα ή με την εκμετάλλευση των ιδιωτών, με τους οποίους υπογράφουμε συμβάσεις, να τερματιστεί, ώστε όταν παραγγέλνουμε ένα σύστημα να είναι παραγωγικό, να είναι για το σκοπό που το θέλουμε και να μπορεί όντως να είναι χρήσιμο».

«Δυστυχώς είμαστε καθημερινά μάρτυρες ενός οργιώδους σκηνικού, με εκατομμύρια να παρελαύνουν από μπροστά μας, εις βάρος του δημοσίου», ανέφερε σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση ο Βουλευτής της ΔΗΠΑ, Αλέκος Τρυφωνίδης, προσθέτοντας ότι «χάνονται τεράστια ποσά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν προς όφελος των πολιτών και της κοινωνίας». «Ως ΔΗΠΑ θεωρούμε ύψιστο αυτό το θέμα και θα στηρίξουμε όλες τις προσπάθειες για να μη χάνονται πολλά εκατομμύρια εις βάρος του δημοσίου», κατέληξε ο κ. Τρυφωνίδης.

Ο Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, Βουλευτής Κινήματος Οικολόγων και εισηγητής του θέματος στην Επιτροπής, ανέφερε στις δηλώσεις του ότι από την ποιότητα των κειμένων των διαγωνισμών, εξαρτάται και ο έλεγχος κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της σύμβασης. Εξήγησε ότι ένα ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι η επιλογή των λογισμικών, αναφέροντας ότι το νούμερο ένα λογισμικό που χρησιμοποιείται, υπάρχει δωρεάν στο διαδίκτυο, αλλά οι ιστοσελίδες του δημοσίου σχεδιάζονται επί πληρωμή εξ αρχής.

Έθιξε, επίσης, το ζήτημα της διασύνδεσης των συστημάτων, το οποίο, όπως είπε, θα το απαιτεί πλέον και η ΕΕ, επισημαίνοντας ότι η παράμετρος αυτή πρέπει να περιλαμβάνεται στους όρους των διαγωνισμών. Ακόμα, μίλησε για την ανάγκη για όρους σχετικά με την προστασία των συστημάτων από κυβερνοεπιθέσεις.

«Υπάρχει θέμα εκπαίδευσης των λειτουργών που κάνουν την αξιολόγηση των προσφορών, υπάρχει θέμα εκπαίδευσης των ατόμων που ετοιμάζουν τις προδιαγραφές, υπάρχει θέμα ελέγχου από τρίτους, για να μην υπάρχουν λάθη στην εκτέλεση, υπάρχει θέμα όσον αφορά τη συντήρηση των συστημάτων», σημείωσε ο κ. Θεοπέμπτου. Ο ίδιος εξήγησε ότι στην προκήρυξη για το σύστημα e-justice δεν είχε γίνει ανάλυση συστημάτων και δεν είχε γίνει καμία προεργασία ή μεθοδολογία, αλλά είχε ετοιμαστεί προκήρυξη βάσει των κειμένων του Γενικού Λογιστηρίου που συνοδεύθηκαν από περιγραφές εργασιών δικαστηρίων και αστυνομίας.

Πηγή: KΥΠΕ