Το δικαίωμα παύσης Αρχηγού από ΠτΔ μέσα από δικαστικές αποφάσεις-Το ελεύθερο πεδίο και το κριτήριο της εικόνας

«Η εξουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας να διορίζει Αρχηγό και Υπαρχηγό Αστυνομίας, πηγάζει από το Άρθρο 131.1 του Συντάγματος και κατά συνέπεια αποτελεί κυβερνητική ή πολιτική πράξη. Σύμφωνα με το Άρθρο 47(στ) του Συντάγματος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει την εξουσία να παύει αριθμό αξιωματούχων της Δημοκρατίας μεταξύ των οποίων και τον Υπαρχηγό της Αστυνομίας. […] Οι ονομαζόμενες «κυβερνητικές πράξεις» εκδίδονται με βάση αρμοδιότητα που παρέχεται από το Σύνταγμα και ρυθμίζουν θέματα σχετικά με τη λεγόμενη «πολιτική εξουσία ή κυβερνητική λειτουργία». Τα όρια αυτής καθορίζονται από τη νομολογία. Προσφυγή που προσβάλλει κυβερνητική πράξη κρίνεται ως απαράδεκτη και απορρίπτεται. Η αποκλειστική εξουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας να διορίζει τον Υπαρχηγό της Αστυνομίας δυνάμει του Άρθρου 131 και η αποκλειστική επίσης εξουσία να τερματίζει τις υπηρεσίες του παρέχεται χωρίς κανένα περιορισμό και χωρίς να τίθεται κανένα κριτήριο για την ενάσκησή της από το Άρθρο 47(στ) του Συντάγματος το οποίο έχει απόλυτη εφαρμογή στην παρούσα υπόθεση».

Αυτά αναφέρονται μεταξύ άλλων, στην απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου, το 2005, το οποίο «συνοπτικά» απέρριψε την προσφυγή του πρώην Υπαρχηγού Αστυνομίας, Νίκου Σερδάρη, ο οποίος είχε παυθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Επρόκειτο για την πρώτη προσφυγή, στην σύγχρονη ιστορία, ενώπιον του Ανωτάτου, η οποία έπεσε στο κενό, χωρίς να εξεταστεί η ουσία, αφού όπως τονίστηκε, ο Πρόεδρος έχει το δικαίωμα να διορίζει και τερματίζει τις υπηρεσίες του Αρχηγού και του Υπαρχηγού, χωρίς κανένα περιορισμό και χωρίς να τίθεται κανένα κριτήριο για την ενάσκηση της από το Άρθρο 47(στ) του Συντάγματος.

Για την ιστορία, θα πρέπει να αναφερθεί πως στον Νίκο Σερδάρη, καταλογίστηκαν ευθύνες αναφορικά με την υπέρμετρη καθυστέρηση στην αγορά συστήματος παράκτιων σταθμών ραδιοεπισήμανσης για τις ανάγκες της Αστυνομίας. Ένα σύστημα το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργικό το 1990 και άρχισαν οι σχετικές μελέτες, ωστόσο δέκα χρόνια μετά, διορίστηκε από το Υπουργικό Επιτροπή, με εντολή την έρευνα των λόγων της καθυστέρησης. Η έκθεση υποβλήθηκε το 2001 στο Υπουργικό και ακολούθως ο Πρόεδρος αποφάσισε τον τερματισμό των υπηρεσιών του Υπαρχηγού, Νίκου Σερδάρη.

Από τον Σερδάρη στον Παπαγεωργίου

Παραπέμποντας στην πιο πάνω υπόθεση, το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, τον Οκτώβριο του 2023, επικύρωσε την απόρριψη της προσφυγής του πρώην Αρχηγού Αστυνομίας, Μιχαλάκη Παπαγεωργίου, ο οποίος παύθηκε από τον Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, το 2014, για «λόγους δημοσίου συμφέροντος», όπως είχε ανακοινωθεί τότε, στον απόηχο των σοβαρών επεισοδίων που εκτυλίχθηκαν κατά τη διάρκεια εκδήλωσης στην οποία συμμετείχε ο τότε Τουρκοκύπριος ηγέτης, Μεχμέτ Αλί Ταλάτ.

Πρόκειται για την δεύτερη στα χρονικά απόφαση του Ανωτάτου, το οποίο επανέλαβε πως η συγκεκριμένη πράξη ήταν πράξη κυβερνήσεως και όχι εκτελεστή διοικητική πράξη και επομένως, δεν ενέπιπτε στον αναθεωρητικό έλεγχο της νομιμότητας της από το Διοικητικό Δικαστήριο.

Μάλιστα, σε ότι αφορά τις αναφορές από την πλευρά του πρώην Αρχηγού, πως στην επιστολή που έλαβε από τον Νίκο Αναστασιάδη, υπήρχαν δυσφημιστικές φράσεις ή αποδίδονται ανάρμοστες συμπεριφορές επαγόμενες πειθαρχικές διώξεις, το Ανώτατο υπέδειξε πως αυτό δεν αλλοιώνει το χαρακτήρα της κυβερνητικής πράξης, παραμένουσας ανέλεγκτης από τη δικαστική εξουσία.

«Η επίκληση κάποιων λόγων οι οποίοι οδήγησαν τον Πρόεδρο στη λήψη της απόφασης αυτής ή η βασιμότητα τους δεν αλλοιώνει το χαρακτήρα της, ως κυβερνητικής/πολιτικής πράξης και δεν την μετατρέπει σε διοικητική πράξη», ανέφερε στην απόφαση του το Ανώτατο, προσθέτοντας πως σε ότι αφορά το ανέλεγκτο για παύση κρατικών αξιωματούχων που έχουν το χαρακτήρα της κυβερνητικής και πολιτικής πράξης, μπορεί να αποτελεί έρεισμα, ώστε να μην ξεφεύγουν του δικαστικού ελέγχου, ωστόσο υπέδειξε πως «η συγκεκριμένη εξουσία πηγάζει απευθείας από το Σύνταγμα, εκρίθη νομολογιακά ως πράξη κυβερνήσεως και αποκλείει, εκ των προτέρων το χαρακτηρισμό της ως διοικητικής πράξης. Παραμένει κυβερνητική πράξη, η οποία δεν εμπίπτει στη δικαιοδοσία ελέγχου της νομιμότητας της από το Διοικητικό Δικαστήριο κατ' επίκληση του Άρθρου 146 του Συντάγματος».

Η υπόθεση Στόκκου

Των δύο πιο πάνω υποθέσεων, προηγήθηκε άλλη μια προσφυγή, στην απόφαση της οποίας παραπέμπει το Ανώτατο στις αποφάσεις για Σερδάρη και Παπαγεωργίου. Πρόκειται για την προσφυγή του Παύλου Στόκκου, ο οποίος εξαναγκάστηκε σε υποχρεωτική συνταξιοδότηση, με τον τότε πρόεδρο του Ανωτάτου, Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη, το 1983, να κρίνει πως επρόκειτο επίσης για κυβερνητική πράξη που δεν προσβάλλεται.

Για την ιστορία, ο Παύλος Στόκκος, απομακρύνθηκε από τις τάξεις της Αστυνομίας, διότι εντοπίστηκε να φωτοτυπεί απόρρητο έγγραφο της Κυπριακής Υπηρεσίας Πληροφοριών, ωστόσο για την υπόθεση αθωώθηκε. Η απόφαση για την παύση του, ωστόσο, δεν λήφθηκε από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Σπύρο Κυπριανού, αλλά δημοσιεύθηκε ως απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.

Ο Παύλος Στόκκος, προσέφυγε στο Δικαστήριο, για τρεις λόγους. Ο πρώτος αφορούσε το γεγονός ότι η απόφαση για παύση του δεν λήφθηκε από τον Πρόεδρο, όπως προβλέπει το Σύνταγμα και όχι από το Υπουργικό, ο δεύτερος ότι η επιστολή που παρουσίασε η Κυβέρνηση, ως απόδειξη πως παύθηκε από τον Πρόεδρο, δεν αποτελεί απόδειξη ότι παύθηκε από τον Σπύρο Κυπριανού και ο τρίτος, ότι ο Σπύρος Κυπριανού διόρισε τον αντικαταστάτη του.

Στην απόφαση που εξέδωσε ο δικαστής Μιχαλάκης Τριανταφυλλίδης, μεταξύ άλλων σημείωσε πως, «ο διορισμός υπαρχηγού της Αστυνομίας είναι μια ‘’κυβερνητική πράξη’’ που διαφεύγει τον δικαστικό έλεγχο βάσει του άρθρου 146 του Συντάγματος», ενώ ανέφερε πως, «γίνεται προφανές αν ληφθεί υπόψη ότι υπό κανονικές συνθήκες ένας τέτοιος διορισμός θα γινόταν στην πορεία της άσκησης «πολιτικής εξουσίας» από τον Ελληνοκύπριο Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Τουρκοκύπριο Αντιπρόεδρο από κοινού, ότι ασφαλώς θα ξεπερνούσε το πεδίο της άσκησης δικαστικού ελέγχου, όπως αυτό δυνάμει του άρθρου 146 του Συντάγματος, για να αποφανθεί για τις διάφορες πολιτικές εκτιμήσεις που θα έκαναν τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο της Δημοκρατίας να συμφωνήσουν να διορίσουν συγκεκριμένο πρόσωπο, από τη μία ή την άλλη Κοινότητα, κατά περίπτωση, στη θέση του υπαρχηγού της Αστυνομίας».

Η απόφαση των αγωγών με προεκτάσεις

Πηγαίνοντας ξανά στην υπόθεση του πρώην Αρχηγού, Μιχαλάκη Παπαγεωργίου, και στις αγωγές που καταχώρησε εναντίον της Δημοκρατίας με αφορμή τα όσα έγραψε στην επιστολή παύσης του ο Νίκος Αναστασιάδη, το Δικαστήριο πριν μερικούς μήνες απόφαση, στην οποία επαναλαμβάνονται οι εξουσίες του Προέδρου, ωστόσο τονίζεται πως έχει το δικαίωμα να τερματίσει τις υπηρεσίες του Αρχηγού, αν ο ίδιος δεν είναι ευχαριστημένος από την εικόνα της Αστυνομίας, ακόμα και αν ο ίδιος δεν είχε ευθύνη στα επεισόδια που εκτυλίχθηκαν.

Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, το Δικαστήριο, που απέρριψε την αγωγή του Μιχαλάκη Παπαγεωργίου, ανέφερε πως οι εξουσίες του Προέδρου, δεν δύναται να τεθούν υπό περιορισμό ή κριτήριο, ενώ υπέδειξε πως δεν υποχρεούτο να επεξηγήσει ή να αναλύσει τους λόγους που αποφάσισε να παύσει τον Αρχηγό.

Περαιτέρω, πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, ανέφερε πως: «Ακόμα και αν κριθεί ότι οι λόγοι αυτοί δεν άπτονταν συμπεριφοράς του ίδιου του Αρχηγού, ακουμπούσαν ζητήματα της λειτουργίας της Αστυνομίας. Τη μη καταστολή επεισοδίων σε μια εκδήλωση με πολιτικό χαρακτήρα, την απαξίωση θεσμών, όπως τα Δικαστήρια και συγκεκριμένες πτυχές του εγκλήματος, που δεν είχε παταχθεί. Ακόμα και εκ του αποτελέσματος να έκρινε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αποφάσισε σε σχέση με τον ταγό της αστυνομικής δύναμης, εκείνον που έχει το γενικό πρόσταγμα και έκρινε (ο Πρόεδρος), ως ο έχων την εξουσία ότι δεν ήταν ευχαριστημένος με αυτή την εικόνα. Δεν αναφέρθηκε σε κάτι που δεν έλαβε χώρα, σε κάτι ανυπόστατο, αλλά σε ζητήματα που άπτονται της εξουσίας της Αστυνομίας και έπαυσε λόγω εκείνων τον Αρχηγό της Δύναμης».

Επιπρόσθετα, σε άλλο σημείο αναφέρει πως «ακόμα και οι αναφορές σε πλημμελή εκτέλεση των καθηκόντων του, σχετικά με την πάταξη του σοβαρού εγκλήματος και την πραγματική ασφάλεια των πολιτών στηρίζονταν σε συγκεκριμένα δεδομένα. Σε άτομα που δεν είχαν συλληφθεί, στη δράση του υποκόσμου και σε έκτροπα σε προηγούμενη εκδήλωση. Τούτα είναι δεδομένα, αποτελούν γεγονότα που έλαβαν χώρα και έστω και αν δεν είχε άμεση ανάμειξη ο Ενάγων (Αρχηγός), αφορούσαν την αστυνόμευση του τόπου. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έκρινε τα εν λόγω γεγονότα ως σοβαρά και τα έλαβε υπόψη μεταξύ των παραγόντων που τον οδήγησαν στην παύση του Ενάγοντα ως Αρχηγού της δύναμης».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Η ιστορία των Αρχηγών Αστυνομίας από το 2000-Αφυπηρετήσεις, παραιτήσεις λόγω σκανδάλων και παύσεις