Βόλτα ιστορίας στα στενά δρομάκια του τουρκομαχαλά και του μαντομαχαλά της Λάρνακας (pics)

Η παροιμία «παπούτσι από τον τόπο σου κι ας είν' και μπαλωμένο», υποδηλώνει ότι οι ντόπιοι θα πρέπει να προτιμάνε τα προϊόντα του τόπου τους. Μέρος αυτής τη παροιμίας και ελαφρώς παραποιημένη, χρησιμοποιείται ως τίτλος στην περιήγηση που διοργανώθηκε για τρίτη φορά από διάφορους φορείς στην επαρχία του Ζήνωνα. Σκοπός, είναι οι κάτοικοι της περιοχής, αλλά και Κύπριοι από άλλες επαρχίες, να γνωρίσουν την ιστορία και το παρελθόν της πόλης, εξερευνώντας την από άκρη σε άκρη.

Έτσι, την Κυριακή 26 Νοεμβρίου, βάλαμε τα παπούτσια μας και μαζί με ομάδα «εξερευνητών», περπατήσαμε από το δημόσιο λουτρό της πόλης, κοντά από το Τέμενος Τούζλα, κατευθυνθήκαμε στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη και βρεθήκαμε στα στενά σοκάκια του Μαντομαχαλά και του Τουρκομαχαλά. Το παρελθόν της Λάρνακας αναδύθηκε μπροστά μας. Στις γειτονιές όπου σε διάφορα σημεία παρέμειναν αλώβητες στον χρόνο για να θυμίζουν το παρελθόν και την καταγωγή μας. Επικεφαλής και οδηγός μας, ο ιστορικός και Διευθυντής του Ιδρύματος Φοίβου Σταυρίδη, Ιωσήφ Χατζηκυριάκος, ο οποίος με τον απλό του λόγο, τις γνώσεις και το χιούμορ του έκανε τη διαδρομή ακόμη πιο ευχάριστη.

Το δημόσιο λουτρό

Ξεκινήσαμε την περιήγησή μας από το δημόσιο λουτρό, το οποίο ανακαινίστηκε πρόσφατα από τον Δήμο Λάρνακας. Το οθωμανικό λουτρό, είχε μια συμβολική και πνευματική διάσταση για όσους το χρησιμοποιούσαν, αφού από το να καθαρίζουν το σώμα τους, συμβολικά καθάριζαν και τις ψυχές τους. «Χρησιμοποιούσαν μπρούτζινα αντικείμενα και με προσευχές, έπλεναν ξεχωριστά κάθε μέρος του σώματός τους. Σε αυτόν το χώρο για αιώνες πλένονται οι πλείστοι Λαρνακείς, κυρίως οι μουσουλμάνοι, αλλά και πολλοί χριστιανοί που επισκέπτονταν το χαμάμ», εξήγησε ο Ιωσήφ Χατζηκυριάκος, καθώς η οικογένειά του, μετά την τουρκική εισβολή διέμενε στον πάνω όροφο του χαμάμ, από όπου έχει μνήμες μέχρι την ηλικία των τεσσάρων.

Το χαμάμ, το Τζαμί και η πλατεία του Λιονταριού, όπως αναφέρεται ιστορικά από περιηγητές και μοναχούς που επισκέφθηκαν την περιοχή, υπήρξε ένα σημαντικό σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της, όμως μετά τις δικοινοτικές διαταραχές, αποκλείστηκε από την πόλη, ενώ το 1974 το χαμάμ σταμάτησε να λειτουργεί. Ήταν δηλαδή ένας χώρος που διαμορφωνόταν ανάλογα με τις ιστορικές περιόδους και τις ανάγκες των ανθρώπων. «Ο τελευταίος κάτοικος του χαμάμ, έφυγε το 1975. Αμέσως μετά, μια προσφυγική οικογένεια ήρθε και διέμενε στον πάνω χώρο. Εγώ μεγάλωσα εκεί μέχρι τεσσάρων ετών», είπε ο κος Χατζήκυριακος.

Έξω από τον Χαμάμ, στην πλατεία Λιονταριού, δεσπόζει η στέρνη, εκεί που λέγεται ότι υπήρχε τοποθετημένο ένα μεγάλο λιοντάρι, αλλά που ποτέ δεν βρέθηκε. Στο μνημείο του 18ου αιώνα, υπάρχει μια πλάκα μαρμάρου με χαραγμένους λατινικούς αριθμούς από το ένα μέχρι το δώδεκα, γεγονός που αποδεικνύει ότι πρόκειται για ένα ρολόι νερού.

Αγορά της Λάρνακας και εκκλησία της Παναγίας των Χαρίτων

Στο δρόμο προς την Παναγία των Χαρίτων, σταματήσαμε έξω από την ταβέρνα το «Μαγκάλι», εκεί κατά την Οθωμανική περίοδο στεγαζόταν η αγορά της Λάρνακας και γύρω-γύρω τα Προξενεία, ενώ κατά τον 18ο αιώνα πραγματοποιείτο και η υπαίθρια αγορά, όπου γίνονταν δημοπρασίες των αντικειμένων των τεθνεώτων, δηλαδή τα προσωπικά αντικείμενα όσων πέθαναν.

Ο δρόμος μας έβγαλε στην εκκλησία της Παναγίας των Χαρίτων και των Φραγκισκανών μοναχών της Αγίας Γης. Σύμφωνα με παράδοση και τα όσα ανέφερε ο κος Χατζήκυριακος, στο πέρασμά τους οι μοναχοί για να φτάσουν στην Αγία Γη, σταματούσαν στη Λάρνακα για εφοδιασμό, ώστε να αγοράσουν νερό και ψωμί, καθώς επίσης και για προσκύνημα, αφού ως λέγεται επισκέπτονταν το Σταυροβούνι. Ήταν μια ακαλλιέργητη περιοχή και οι μοναχοί αποφάσισαν να κτίσουν εκεί ένα ναό και τα κελιά τους. «Κατά τον 16ο αιώνα έχουμε μια εκκλησία και κελιά των μοναχών που βρίσκονται κάτω από την Τεχνική Σχολή της Λάρνακας, αφού όταν έγιναν οι ανασκαφές για το αποχετευτικό της πόλης, εντοπίστηκαν αρχαία. Στα μέσα του 19ου αιώνα κατεδαφίζεται η παλιά εκκλησία και κτίζεται η νέα εκκλησία, με την χαρακτηριστική ψυχρότητα της αρχιτεκτονικής της περιόδου», είπε.

Μέχρι τη δεκαετία του ΄60 τα κελιά των μοναχών στέκονταν ακόμη στην περιοχή, όμως μετά κτίστηκε το γηροκομείο Τέρρα Σάντα, ενώ το σημείο είναι γνωστό στους Λαρνακείς για τις χορωδίες και την μεγάλη φάτνη που ετοιμάζεται κατά την περίοδο των Χριστουγέννων.

Μαντομαχαλάς και Τουρκομαχαλάς

Περπατώντας στην περιοχή γύρω από την πλατεία του Αγίου Ιωάννη, βλέπεις αμέσως κτίσματα που διαφοροποιούνται από τα σύνηθες που θα βρει κανείς στον αστικό ιστό της πόλης. Μικρά και στενά δρομάκια και μικρά σπίτια να ξεπροβάλλουν. Η πλατεία της περιοχής είναι και αυτή που ενώνει τον Άγιο Ιωάννη με τον τουρκομαχαλά και τον μαντομαχαλά. Εκεί όπου κατά τον 19ο αιώνα, λόγω οικονομικών δυσκολιών εγκαταστάθηκαν και σταθεροποιήθηκαν, ομάδα μουσουλμάνων κατοίκων της πόλης και οι μάντιες.

Πριν από τον 19ο αιώνα, όπως ανέφερε ο ιστορικός κ. Χατζηκυριάκος, δεν διαχωρίζονταν οι γειτονιές βάση του θρησκεύματός τους, αλλά σύμφωνα με την κοινωνική τους τάξη. Στη συνέχεια αυτό άλλαξε.

Σημαντικά σημεία στην περιοχή, θεωρούνται η οδός Αλή Ντεντέ, όπου ήταν χτισμένη η Συνεργατική τράπεζα των Τουρκοκυπρίων, αλλά και το εγκαταλελειμμένο κοιμητήριο της τουρκοκυπριακής συνοικίας, όπου αντικρίσαμε τάφους καταστραμμένους και ξεχασμένους στο χρόνο. Επίσης, πίσω από το κοιμητήριο, πριν από την τουρκική εισβολή, υπήρχε ένα τουρκικό σχολείο, που πλέον είναι δημοτικό σχολείο της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Πριν επιστρέψουμε πίσω στο χαμάμ, περάσαμε από μια μικρή πλατεία. Εκεί, ήταν η πλατεία του Κεμάλ Ατατούρκ όπου υπήρχε προτομή του, ενώ γύρω από την περιοχή ήταν κτισμένα σπίτια πλούσιων Τουρκοκυπρίων, τα οποία στην συνέχεια μετατράπηκαν σε πολιτιστικά κέντρα του Δήμου.

Η περιήγηση ολοκληρώθηκε εντός του χαμάμ, όπου ανταλλάξαμε απόψεις για τον πολιτισμό, τον διαχωρισμό των ανθρώπων και την πλούσια ιστορία της Λάρνακας. Στα σημαντικά που ακούστηκαν καταγράφουμε τα λόγια του κ. Χατζηκυριάκου: «Δεν είμαστε μόνο το τι ήμασταν, αλλά το τι είμαστε. Είναι πιο σημαντικό να γνωρίζουμε τι είμαστε, από το τι ήμασταν».

Η περιήγηση με τίτλο ««Παπούτσι Εις τον Τόπο Σου», θα πραγματοποιηθεί και για τέταρτη φορά σε άλλη περιοχή της Λάρνακας, υπό την αιγίδα ξανά του Δήμου Λάρνακας, αλλά και του σταθερού συνοδοιπόρου της ιδέας, του Citizens in Power.