Τέλος εποχής για τον Χαράλαμπο Αλεξάνδρου-«Έχω υπηρετήσει τη θέση, δεν με έχει υπηρετήσει η θέση»

Κάθε κύκλος που ανοίγει, κάποτε έρχεται η στιγμή να κλείσει. Αυτός είναι ένας νόμος σε όλα τα μήκη και πλάτη της ζωής του ανθρώπου, ιδίως σε ότι αφορά μια δουλειά. Ο χρόνος είναι αδίσταχτος στη ζωή και αργά ή γρήγορα σε οδηγεί στο κλείσιμο αυτού του κύκλου. Αυτό που σου μένει όμως, είναι όλες εκείνες οι ώρες, οι ημέρες, οι μήνες ή τα χρόνια που κόμπιασες, που ίδρωσες, που γέλασες, που έκλαψες, που θύμωσες, που πικράθηκες, που διασκέδασες σε μια δουλειά. Αυτά, δεν μπορεί να στα κλέψει κανείς και τα κουβαλάς σα φυλαχτό για πάντα.  

Την ερχόμενη Δευτέρα, ένας μεγάλος κύκλος, ίσως ο μεγαλύτερος στη ζωή του διευθυντή του Τμήματος Δασών, Χαράλαμπου Αλεξάνδρου, κλείνει μετά από τριάντα πέντε χρόνια στην Υπηρεσία, πέντε εκ των οποίων τα υπηρέτησε από τη θέση του Διευθυντή. Το πλήρωμα του χρόνου έφθασε και για τον ίδιο. Είναι κάτι που δεν μπορεί να αποτρέψει, αλλά φεύγει ήσυχος, με καθαρή συνείδηση και έχοντας υπηρετήσει τη θέση του διευθυντή με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, όπως λέει ο ίδιος.  

Έζησε όλα τα μεγάλα γεγονότα στην μεταπολεμική περίοδο από την πρώτη γραμμή και έβαλε το δικό του λιθαράκι για να βελτιωθεί το Τμήμα και να ενισχυθεί απέναντι στους εχθρούς των δασών, που δεν είναι άλλοι από τις πυρκαγιές.  

Ο κ. Αλεξάνδρου, παραχώρησε την τελευταία του συνέντευξη ως Διευθυντής του Τμήματος Δασών, στον REPORTER, μέσα από την οποία επιχείρησε να κάνει τον απολογισμό του έργου του, με όσα έγιναν επί της θητείας του, όσα εκκρεμούν, ενώ μοιράστηκε και τα δυσκολότερα περιστατικά που κλήθηκε να αντιμετωπίσει.  

«Έχω υπηρετήσει τη θέση, δεν με υπηρέτησε» 

Απαγγέλοντας Καβάφη, ο κ. Αλεξάνδρου θέλησε να περιγράψει αρχικά την πορεία του στο Τμήμα Δασών. Δανειζόμενος τους στίχους του ποιητή από την «Ιθάκη», είπε πως το ταξίδι ήταν «γεμάτο περιπέτειες, γεμάτο γνώσεις». Σίγουρα όμως, είναι αυτές οι γνώσεις και η πείρα που έκαναν το ταξίδι του τόσο όμορφο, όπως περιγράφει σκεπτόμενος τα χρόνια του στο καθήκον. 

Πρώτιστος στόχος του, όλα αυτά τα χρόνια, ήταν η διαφύλαξη της προστασίας και της αειφόρου διαχείρισης των δασών, η βελτίωση της οργάνωσης και διοίκησης του Τμήματος, ως επίσης και η υπηρέτηση της θέσης. «Έχω υπηρετήσει τη θέση, δε με έχει υπηρετήσει η θέση και δεν έχω υπηρετήσει το κατεστημένο». 

Από την ανάληψη των καθηκόντων του ως Διευθυντής μέχρι και σήμερα είχαν τεθεί εννέα πυλώνες προτεραιοτήτων, κάποιοι από τους οποίους επιτεύχθηκαν, κάποιοι που βρίσκονται σε τροχιά υλοποίησης και κάποιοι άλλοι που χρήζουν βελτίωσης. 

«Είχαν καθοριστεί οι προτεραιότητες για αναβάθμιση της δασικής εκπαίδευσης και ειδικά της επαναπροσφοράς του τριετούς προγράμματος σπουδών του Δασικού Κολλεγίου, η βελτίωση της οργάνωσης, της διοίκησης και της στελέχωσης του Τμήματος, η καλύτερη οργάνωση, βελτίωση και ενίσχυση του Συστήματος Διαχείρισης των Δασικών Πυρκαγιών, η βελτίωση της λειτουργίας της Μονάδας Πτητικών Μέσων και η ενίσχυση της αεροπυρόσβεσης, η επίλυση των προβλημάτων και της επιβολής της τάξης στα θέματα γαιών, η ανάπτυξη του Εθνικού Δασικού Πάρκου του Ακάμα, η αναβάθμιση των αστικών και περιαστικών δασικών πάρκων, η αναδιάρθρωση της παραγωγής στα δασικά φυτώρια και η ικανοποίηση της ζήτησης για δωρεάν παραχώρηση δενδρυλλίων, ως επίσης και η βελτίωση της ενιαίας και ολιστικής διαχείρισης των κρατικών δασών». 

Η αναβάθμιση της Δασικής εκπαίδευσης με την επαναπροσφορά του προγράμματος σπουδών του Δασικού Κολλεγίου ήταν ίσως το μεγαλύτερο του στοίχημα, ωστόσο δεν κατέστη μέχρι στιγμής δυνατό να υλοποιηθεί στην ολότητά του, για διάφορους λόγους. Εκείνο που έχει επιτευχθεί είναι η Ιδρυματική Πιστοποίηση του Δασικού κολλεγίου, και η πιστοποίηση του μονοετούς προγράμματος εκπαίδευσης των νεοεισερχόμενων Δασικών Λειτουργών. 

Όσον αφορά το τριετές πρόγραμμα σπουδών “Ανώτερο Δίπλωμα στη Δασοπονία” δεν παρατηρήθηκε καμιά πρόοδος, ωστόσο διαφαίνεται μια ελπίδα, για επαναπροσφορά του προγράμματος από το Δασικό Κολλέγιο, από το Σεπτέμβριο του 2024. 

«Ήταν η πρώτη και μεγαλύτερη προτεραιότητα, απλούστατα γιατί χωρίς τη στελέχωση με κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, το Τμήμα δε θα μπορεί να φέρει σε πέρας την αποστολή του ή με άλλα λόγια θα υπάρχουν συνέπειες στην άσκηση ορθής και αποτελεσματικής διαχείρισης των κυπριακών δασών, με τα πράγματα να είναι ιδιαίτερα σοβαρά και δύσκολα σε σχέση με την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών», σημείωσε ο κ. Αλεξάνδρου. Τόνισε μάλιστα πως έχουμε ήδη φθάσει στο σημείο να μην υπάρχουν κατάλληλοι υποψήφιοι για πλήρωση των κενών θέσεων. Η τελευταία προκήρυξη για την πλήρωση των κενών θέσεων Δασικού Λειτουργού αφορούσε τριάντα κενές θέσεις και έχουν πληρωθεί μόνο δύο, ενώ σύντομα οι κενές θέσεις Δασικού Λειτουργού θα ξεπεράσουν τις 55. 

Κατά την θητεία του ως Διευθυντής, παραχωρήθηκαν επίσης 42 νέες θέσεις δασικού προσωπικού, 10 θέσεις στη Μονάδα Πτητικών Μέσων και 112 θέσεις ωρομίσθιου προσωπικού, κατά κύριο λόγο, δασοπυροσβεστών. Έγιναν επίσης προσπάθειες για βελτίωση της οργάνωσης, της διοίκησης και της στελέχωσης του Τμήματος και έχει επιτευχθεί πολύ σημαντική πρόοδος, όμως υπάρχουν πολύ μεγάλα τα περιθώρια βελτίωσης, με βάσει τις εκτιμήσεις του. 

Δασικές πυρκαγιές τι άλλαξε, τι πρέπει να αλλάξει 

Ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο για το Τμήμα Δασών, είναι οι δασικές πυρκαγιές που καλούνται κάθε χρόνο να αντιμετωπίσουν, πολλές από τις οποίες είναι εξαιρετικά δύσκολο να διαχειριστούν λόγω της φύσης τους και των σημείων που εκτυλίσσονται. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια επιχειρούνται μεγαλεπήβολες δράσεις, όπως η προμήθεια Πυροσβεστικών Οχημάτων, Μηχανημάτων και Εξοπλισμού, κάποια από τα οποία παραλήφθηκαν ή αναμένεται να παραληφθούν τα επόμενα χρόνια, αλλά και η εισαγωγή της τεχνολογίας που λύνει σε κάποιες περιπτώσεις τα χέρια τους. 

«Εγκαταστάθηκαν τέσσερα Αυτόματα Συστήματα Ανίχνευσης Πυρκαγιών το 2023, παραλήφθηκαν έξι Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη (Drones), επίσης το 2023. Κατά την υλοποίηση της δεύτερης φάσης της μελέτης, θα εγκατασταθούν άλλα δώδεκα Αυτόματα Συστήματα Ανίχνευσης Πυρκαγιών». Ανάμεσα σε άλλα σημαντικά που γίνονται ή αναμένεται να γίνουν είναι «η εφαρμογή της στρατηγικής για αξιολόγηση της πυρκαγιάς σε χρόνο μηδέν και της έγκαιρης κινητοποίησης των δυνάμεων. Συγκεκριμένα στην περίπτωση που μια πυρκαγιά είχε τη δυναμική να εξελιχθεί σε μεγάλη καταστροφική πυρκαγιά, κινητοποιούνταν στο χρόνο μηδέν όσες δυνάμεις απαιτούνταν για την κατάσβεση της». 

Υπέδειξε εξάλλου πως εξαιρετικής σημασίας είναι και η αύξηση του αριθμού των καταγγελιών, της χρηματικής ποινής των περιπτώσεων που έτυχαν εξώδικου συμβιβασμού και καλύτερη διαχείριση και παρακολούθηση των υποθέσεων που παραπέμπονται στο Δικαστήριο.  

«Για την πενταετία 2013-2017 έγιναν δέκα καταγγελίες και η μέση χρηματική ποινή των εξώδικων συμβιβασμών €178, ενώ την πενταετία 2018-2022 έγιναν δεκαέξι καταγγελίες και η μέση χρηματική ποινή των εξώδικων συμβιβασμών €383, δηλαδή υπερδιπλάσια. Υπάρχει επίσης η ετοιμασία προτάσεων τροποποίησης της Νομοθεσίας για αύξηση των ποινών και η απαίτηση άδειας για τη χρήση εργαλείων που παράγουν σπινθήρες ή θερμότητα την περίοδο υψηλού κινδύνου έκρηξης και επέκτασης των πυρκαγιών», σημείωσε ο κ. Αλεξάνδρου. 

Θέλοντας να αναδείξει το έργο που έγινε στάθηκε και στο μεγάλο επίτευγμα, όπως το χαρακτήρισε, αφού το 2022 ήταν ιστορικά η καλύτερη χρονιά σε θέματα πυρκαγιών στα δάση, καθότι η καμένη έκταση κρατικού δάσους ήταν η μικρότερη από το 1960, μόλις 0,4 εκτάρια. Την ίδια ώρα, η καμένη δασική έκταση ήταν η μικρότερη της εικοσαετίας, με μόλις 30 εκτάρια. «Επίσης, το ποσοστό των δασικών πυρκαγιών επί του συνόλου των πυρκαγιών ήταν το μικρότερο της δεκαετίας κατά 30%, και η έκταση της μεγαλύτερης πυρκαγιάς του 2022, ήταν μόλις 3,6 εκτάρια, η μικρότερη της εικοσαετίας». 

Οι στιγμές που τον στιγμάτισαν 

Μιλώντας για το κεφάλαιο δασικές πυρκαγιές, έφερε στη μνήμη του τις δυσκολότερες στιγμές που βίωσε ως Διευθυντής του Τμήματος. Η μια ήταν βέβαια η φονική πυρκαγιά του Αρακαπά, ενώ η δεύτερη εκείνη στο δάσος της Πάφου, το καλοκαίρι του 2023. «Θα μείνουν ανεξίτηλες στις μνήμη μου κάποιες στιγμές, οι οποίες θα μπορούσα να τις χαρακτήριζα ως επίτευγμα ή ως άθλο, όπως την πυρκαγιά του Αρακαπά και την πυρκαγιά στο δάσος της Πάφου. Την πυρκαγιά του Αρακαπά την χαρακτήρισα ως τη χειρότερη πυρκαγιά μετά από εκείνες του 1974. Ο Αρακαπάς, ήταν μια πυρκαγιά πού ήταν από τις χειρότερες ανά το παγκόσμιο. Έκαψε τρεισήμισι χιλιάδες εκτάρια μέσα σε τρεις ώρες και τελικά έγινε κατορθωτό να σβήσει το πρώτο βράδυ. Ήταν ένας άθλος, ένα κατόρθωμα. Όταν ανήγγειλα το πρωί στις 6:24 στον υπουργό Εσωτερικών ότι η πυρκαγιά ήταν υπό μερικό έλεγχο δεν το πίστευε. Μου είπε χαρακτηριστικά, ¨ντάμπου λαλείς ρε Πάμπο¨. Του το επανέλαβα για να το πιστέψει.»

Σε ότι αφορά στην πυρκαγιά στο δάσος της Πάφου, ήταν εκείνη που τον συγκλόνισε περισσότερο. «Αυτή ήταν διαφορετική περίπτωση, γιατί ήταν στην καρδιά του δάσους. Ένα τέτοιο περιστατικό είναι το χειρότερο που μπορεί να περάσει από το μυαλό όχι μόνο του Διευθυντή, αλλά και του τελευταίου υπαλλήλου στο Τμήμα Δασών. Ήταν ένας εφιάλτης, όταν ακούσαμε ότι ξέσπασε πυρκαγιά εκεί, διότι γνωρίζαμε την περιοχή, γνωρίζαμε τι σημαίνει να έχει φωτιά σε εκείνο το σημείο. Κατραφέραμε τελικά να σβήσουμε τη φωτιά που κατέκαψε μόνο έξι δεκάρια, για μας ήταν μια τεράστια επιτυχία».

Τα πυρά που δέχθηκε για τα πτητικά μέσα 

Ένα μείζον θέμα που ανοίγει κάθε άνοιξη, λίγο πριν την περίοδο που αρχίζουν να εκδηλώνονται δασικές πυρκαγιές και για το οποίο κατακρίθηκε πολλές φορές το Τμήμα Δασών, αλλά και το κράτος γενικότερα, είναι η απόκτηση ιδιόκτητων πτητικών μέσων, αντί η εκμίσθωσή τους από τρίτες χώρες. 

Ο κ. Αλεξάνδρου θεωρεί ότι επιτελέστηκε σημαντική πρόοδος, όμως όσα απομένουν είναι τόσο σοβαρά, που προκαλούν, όπως είπε χαρακτηριστικά, δέος. 

«Το Τμήμα Δασών αναγνωρίζοντας τα προβλήματα λειτουργίας της Μονάδας μετακάλεσε το 2018 εμπειρογνώμονες της Αρχής Πολιτικής Αεροπορίας του Ηνωμένου Βασιλείου. Δύο εμπειρογνώμονες επιθεώρησαν και διερεύνησαν τον τρόπο λειτουργίας της Μονάδας Πτητικών Μέσων και ετοίμασαν έκθεση με εισηγήσεις. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος του προβλήματος, αρκεί να αναφερθεί το συμπέρασμα που καταγραφόταν στην εν λόγω έκθεση, ότι δηλαδή στην περίπτωση που η Μονάδα Πτητικών Μέσων με την υφιστάμενη οργανωτική δομή και στελέχωση βρισκόταν κάτω από τον Κανονισμό της ΕASA και τον έλεγχο της Πολιτικής Αεροπορίας, θα της αφαιρείτο η άδεια λειτουργίας. Έκτοτε και παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες μας δεν έχει επιλυθεί το θέμα της βελτίωσης της λειτουργίας της Μονάδας», ανέφερε. 

Σημείωσε ωστόσο, πως είναι σε πορεία υλοποίησης η αύξηση των ιδιόκτητων αεροπλάνων του Τμήματος, από δύο σε τέσσερα. «Η εν λόγω απόφαση λήφθηκε το 2021 με σκοπό την ενίσχυση της αεροπυρόσβεσης με την αύξηση των πρωτευόντων πτητικών μέσων από έξι σε οκτώ». Η ενίσχυση αυτή, συνέχισε, «στην πράξη επιτεύχθηκε από το 2022, με την απόφαση πως, μέχρι την έλευση των ιδιόκτητων να γίνεται μίσθωση ακόμη δύο αεροπλάνων. Αν με την έλευση των ιδιόκτητων αεροπλάνων, συνεχίσει η μίσθωση των δύο αεροπλάνων, τότε εύκολα μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος για δέκα πρωτεύοντα πτητικά μέσα». 

Άλλες αξιοσημείωτες δράσεις και εκκρεμότητες 

Στα αξιοσημείωτα για τον κ. Αλεξάνδρου, που αποτελούσε μάλιστα και προτεραιότητά του, ήταν η ανάπτυξη του Εθνικού Δασικού Πάρκου του Ακάμα, για το οποίο έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος. Θέση του είναι πως καταβλήθηκε πολύ μεγάλη προσπάθεια, λόγω των δυσκολιών κυρίως με τις διαδικασίες, των διιστάμενων θέσεων επί των χειρισμών, αλλά και λόγω του χρονοδιαγράμματος που υπήρχε για έναρξη της λειτουργίας του Πάρκου στο τέλος του 2022.  

Ουσιαστικά έχουν προχωρήσει, τόσο η βελτίωση του οδικού δικτύου, όσο και η κατασκευή των Κόμβων Διαχείρισης του Πάρκου και των επισκεπτών, ώστε κάποιος θα μπορούσε να πει ότι, όσες δυσκολίες και όση καθυστέρηση και να υπάρξει είμαστε πολύ κοντά στην επίσημη έναρξη της λειτουργίας του Πάρκου. 

Επίσης σημαντική πρόοδος επιτελέστηκε και στην αναβάθμιση των Αστικών και Περιαστικών Δασικών Πάρκων, αφού έχει σχεδόν ολοκληρωθεί η αναβάθμιση του Δασικού Πάρκου της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, ενώ έχει αρχίσει ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός για το Δασικό Πάρκο της Αθαλάσσας. 

Απ’ εκεί και πέρα, στον κατάλογο των εκκρεμοτήτων για το Τμήμα, τα οποία θα πρέπει να είναι στόχος για τον νέο Διευθυντή να τα υλοποιήσει, είναι η αναβάθμιση της δασικής εκπαίδευσης και η επαναπροσφορά του τριετούς προγράμματος σπουδών του Δασικού Κολλεγίου «Ανώτερο Δίπλωμα στη Δασοπονία» για αντιμετώπιση της έλλειψης κατάλληλου εκπαιδευμένου προσωπικού που ίσως είναι το σοβαρότερο πρόβλημα.  

Σημαντική εκκρεμότητα είναι η λήψη άμεσης πολιτικής απόφασης για τη λειτουργία της Μονάδας Πτητικών Μέσων με το Καθεστώς EASA και για τη Διοικητική και Οικονομική αυτονομία της, και άμεσα να ακολουθήσει η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου Συστήματος Διοίκησης της Μονάδας.  

Τέλος, «υπάρχει η ανάγκη για εφαρμογή στις περιοχές υπαίθρου ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των πυρκαγιών, όμοιο με αυτό που εφαρμόζεται από το Τμήμα Δασών στη ζώνη ευθύνης του καθώς και η ανάγκη για βελτίωση του συστήματος σε σχέση με τις αρμοδιότητες. 

Καταλήγοντας, ο κ. Αλεξάνδρου, ευχαρίστησε όλους τους συνεργάτες του και το προσωπικό του Τμήματος που που όλα αυτά τα χρόνια καταθέτουν καθημερινά την ψυχή τους στο καθήκον.