Οι εκλογές των κοντινών ανθρώπων και των πολιτικών αποστάσεων

Έχει ειπωθεί πολλές φορές ότι οι εκλογές του Ιουνίου θα είναι ιδιαίτερες. Όχι απλώς επειδή θα πραγματοποιηθούν ταυτόχρονα δύο εκλογικές διαδικασίες, στις οποίες οι πολίτες θα κληθούν να ψηφίσουν με πολλαπλά ψηφοδέλτια, αλλά και επειδή η φύση των δύο παράλληλων διαδικασιών είναι εκ διαμέτρου αντίθετη. Ένα πράγμα που δεν φαίνεται να αλλάζει, ωστόσο, παρά τη μεταρρύθμιση και τις διπλές εκλογές, είναι η εκλογική συμπεριφορά στο τοπικό επίπεδο, η οποία είναι πολύ περισσότερο κοινωνική παρά πολιτική.

Ακόμη και μετά τη μεταρρύθμιση, οι εκλογές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης διατηρούν το τοπικό και οικογενειακό τους στοιχείο. Μπορεί οι Δήμοι να έγιναν πολύ μεγαλύτεροι και να ενώθηκαν μεταξύ τους περιοχές που στο παρελθόν δεν συνυπήρχαν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά, σε ό,τι αφορά την άσκηση του δικαιώματος ψήφου, οι αλλαγές είναι πιο αισθητές στο επίπεδο των δημάρχων, των αντιδημάρχων και των προέδρων των Επαρχιακών Οργανισμών. Σε ό,τι αφορά τις πιο χαμηλόβαθμες θέσεις, τα πράγματα μένουν λίγο ή πολύ τα ίδια, αφού συνεχίζουν να υφίστανται τα ψηφοδέλτια για τα Δημοτικά Συμβούλια και τις Σχολικές Εφορείες. Αυτό στην πράξη σημαίνει πως κάθε γάμος και μνημόσυνο παραμένει η βασικότερη προεκλογική εξέδρα για τους υποψηφίους, που θα αναζητήσουν στήριξη, όπως και στο παρελθόν, στο ευρύτερο οικογενειακό τους περιβάλλον, με περαιτέρω ενίσχυση από γνωστούς και φίλους.

Η πραγματικότητα είναι πως οι εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση ήταν πάντα εκλογές στις οποίες πολύς κόσμος επέλεγε να ψηφίζει κοντινούς του ανθρώπους, χωρίς καν να παρεισφρέει το όποιο πολιτικό κριτήριο, σε ορισμένες περιπτώσεις. Ακόμη και οι πολίτες που ψηφίζουν σε αυτό το επίπεδο με κομματικό κριτήριο, πολύ συχνά επιλέγουν άτομα που γνωρίζουν προσωπικά, συναντούν σε διάφορα πλαίσια και έχουν κάποιου είδους προσωπική σχέση μαζί τους. Σχεδόν κανέναν δεν απασχολεί ένα ευρύτερο πρόγραμμα, ειδικά σε επίπεδο δημοτικών συμβούλων και σχολικών εφόρων. Αντιθέτως, αυτό που τους απασχολεί είναι να έχουν κάποια πρόσβαση, που θα τους επιτρέπει να διαβιβάζουν με ευκολία τα ζητήματα που προκύπτουν ή απλώς να κάνουν το χατίρι σε κάποιο συγγενή ή φίλο από υποχρέωση, ντροπή ή… καλή καρδιά.

Οράματα και πολιτικά προγράμματα μέχρι σήμερα διαδραμάτιζαν σημαίνοντα ρόλο μόνο στο επίπεδο του δημάρχου και ενδεχομένως, με τις αλλαγές, αυτό να επεκταθεί σε κάποιο βαθμό και στους αντιδημάρχους. Αλλά δεν αναμένεται να αξιολογηθούν σοβαρά θέσεις σε ό,τι αφορά το επίπεδο των χαμηλών θέσεων, ούτε και μετά τη μεταρρύθμιση, ενόσω διατηρείται αυτό το έντονο κοινωνικό στοιχείο σε αυτές τις εκλογές. Άλλωστε, επικρατεί η νοοτροπία πως τα πρόσωπα που συναποτελούν τα Δημοτικά Συμβούλια έχουν περιορισμένες εξουσίες και η πολιτική βαρύτητα της ψήφου μειώνεται όταν είναι μικρό το μέγεθος της εξουσίας.

Το γεγονός αυτό εξηγεί γιατί και οι πολιτικές δυνάμεις δίνουν τόσο μεγάλη έμφαση στα πρόσωπα, από τα υψηλότερα μέχρι τα χαμηλότερα αξιώματα και πολύ λιγότερη στο πολιτικό πρόγραμμα με το οποίο θα πορευθούν. Επειδή γνωρίζουν ότι το παιγνίδι παίζεται κυρίως σε διαπροσωπικό επίπεδο και οι σταυροί είναι σε μεγάλο ποσοστό προσωπικοί. Ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη διεργασίες για συνεργασίες μεταξύ των κομμάτων, είναι μηδαμινή η συζήτηση για συμφωνία σε θέσεις που αφορούν τα μελλοντικά βήματα συγκεκριμένων περιοχών. Ο πραγματικός διάλογος περιστρέφεται γύρω από την εκλεξιμότητα, η οποία είναι πιο συνυφασμένη με τις γνωριμίες, το μέγεθος της κάθε οικογένειας και τον κοινωνικό κύκλο του κάθε υποψηφίου, παρά με τις ικανότητες, το όραμα και τις θέσεις του. Όσο πιο ψηλό είναι το αξίωμα, βέβαια, τόσο περισσότερο ρόλο διαδραματίζουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και ο πολιτικός προσανατολισμός, καθώς γίνεται κατανοητό πως τόσο μεγαλύτερη είναι και η εξουσία που θα συγκεντρώνει αυτό το άτομο. Όμως δεν σημαίνει πως και σε αυτό το επίπεδο δεν θα διαδραματίσει ρόλο η προσωπική συναναστροφή.

Κάποια στιγμή οι πολιτικές δυνάμεις θα αναλύσουν οράματα και ιδέες για το μέλλον των πόλεων μας. Θα έχουν ισχυρές απόψεις, ενδεχομένως και αντιπαραθέσεις. Σε κομματικό επίπεδο αναμένονται συγκρούσεις. Όμως αυτά τα δημόσια debates θα μπαίνουν στη ζυγαριά απέναντι από τις συζητήσεις σε σπίτια, καφενεία, ακόμη και στο πόδι στη γειτονιά. Και οι υποψήφιοι που το αντιλαμβάνονται πλήρως αυτό και φροντίζουν να έχουν επαφή με όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο, έχουν εκ των πραγμάτων προβάδισμα.