Πετάει τους ευρωπαϊκούς στόχους στα... σκουπίδια η Κύπρος

Να προλάβει τη διαφαινόμενη αποτυχία της Κύπρου να επιτύχει τους στόχους που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε σχέση με τον στόχο προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων για το 2025, τον στόχο ανακύκλωσης των απορριμμάτων συσκευασίας για το 2025 και τον στόχο μείωσης της υγειονομικής ταφής των αποβλήτων για το 2035, θα επιχειρήσει η Βουλή.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε έκθεση της καταγράφει τα κράτη μέλη που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν, τους τρεις βασικούς στόχους που τέθηκαν για:

(α) τον στόχο προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων για το 2025

(β) τον στόχο ανακύκλωσης των απορριμμάτων συσκευασίας για το 2025 και

(γ) τον στόχο μείωσης της υγειονομικής ταφής των αποβλήτων για το 2035.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την εν λόγω έκθεση, η Κυπριακή Δημοκρατία περιλαμβάνεται στα 18 κράτη μέλη (Βουλγαρία, Γαλλία, Ελλάδα, Εσθονία, Ιρλανδία, Ισπανία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σουηδία, Φινλανδία) που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο της προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και της ανακύκλωσης του 55 % των αστικών αποβλήτων έως το 2025.

Περαιτέρω, η Κύπρος συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 10 κράτη μέλη (Βουλγαρία, Ελλάδα, Κροατία, Κύπρος, Λιθουανία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία) που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο της ανακύκλωσης του 65 % των απορριμμάτων συσκευασίας έως το 2025, παρουσιάζοντας ιδιαίτερη δυσκολία στην ανακύκλωση του πλαστικού, του γυαλιού και του αλουμινίου.

Τέλος, η Κύπρος συμπεριλαμβάνεται επίσης στα 13 κράτη μέλη (Βουλγαρία, Ελλάδα, Ισπανία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία και Τσεχία) που εξακολουθούν να απέχουν κατά πολύ από τον στόχο του περιορισμού της υγειονομικής ταφής των αστικών αποβλήτων σε 10 % κατ’ ανώτατο όριο μέχρι το έτος 2035.

Σε δεύτερο έγγραφο, μέσω της διαδικασίας έγκαιρης προειδοποίησης για την Κύπρο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι στη βάση της ανάλυσης των συλλεχθέντων στοιχείων και των υφιστάμενων πολιτικών στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων, υποδεικνύει ότι πέραν του ότι η Κύπρος κινδυνεύει να μην πετύχει τους στόχους, περιλαμβάνει αριθμό συστάσεων όπως επίσης και σύνοψη των ορθών πρακτικών καθώς επίσης και επισκόπηση πιθανών δράσεων για τη βελτίωση των επιδόσεων της Κύπρου στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων.

Τα αποτελέσματα της έκθεσης που συντάχθηκε το περασμένο καλοκαίρι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναμένεται να συζητηθούν στην συνεδρία της επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής, στην παρουσία εκπροσώπων των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών, των αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και φορέων που είναι επιφορτισμένοι με θέματα ανακύκλωσης και εκμετάλλευσης των αποβλήτων.

Η κατάσταση με τα απόβλητα στην Κύπρο

Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2019 η παραγωγή αστικών αποβλήτων στην Κύπρο (648 kg ανά άτομο) ήταν πολύ μεγαλύτερη από τον μέσο όρο της ΕΕ (502 kg ανά άτομο), γεγονός που μπορεί να οφείλεται στην υψηλή τουριστική δραστηριότητα. Από την άλλη πλευρά, τα απορρίμματα συσκευασίας που παρήχθησαν το 2019 ήταν περίπου το ήμισυ του μέσου όρου της ΕΕ (92 kg ανά άτομο έναντι 177 kg ανά άτομο).

Αυτός ο φαινομενικά χαμηλός αριθμός μπορεί να υποδηλώνει ότι σημαντικές ποσότητες συσκευασιών οι οποίες διατίθενται στην αγορά, και θεωρούνται ως η ποσότητα των παραγόμενων απορριμμάτων συσκευασίας, δεν αναφέρονται. Επιπλέον, σημαντικό ποσοστό των παραγόμενων αστικών αποβλήτων δεν καταγράφεται όσον αφορά την επεξεργασία (17 % το 2019).

Αυτό οφείλεται κυρίως στην προσωρινή αποθήκευση και στις απώλειες κατά τη διάρκεια των διαδικασιών μηχανικής-βιολογικής επεξεργασίας. Ωστόσο, το στοιχείο αυτό μπορεί επίσης να υποδηλώνει άμεση υγειονομική ταφή σε παράτυπες ή μη ανταποκρινόμενες στα πρότυπα εγκαταστάσεις.

Το 2020 το ποσοστό ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων που ανέφερε η Κύπρος ήταν 16,8 % (το οποίο είναι 38 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από τον στόχο του 55 % για το 2025) και το ποσοστό υγειονομικής ταφής ήταν 67,0 % ( περίπου τριπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ). Οι γενικές τάσεις στη διαχείριση των αποβλήτων προκαλούν επίσης ανησυχία: το ποσοστό ανακύκλωσης παρέμεινε στάσιμο κατά την περίοδο 2016-2020 (περίπου 16 %) και το ποσοστό υγειονομικής ταφής μειώθηκε ελαφρά (κατά περίπου 9 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ του 2016 και του 2020).

Τα πολύ χαμηλά ποσοστά λιπασματοποίησης και χώνευσης θεωρούνται βασικός λόγος για τις επιδόσεις αυτές. Η τρέχουσα ικανότητα χωριστής συλλογής και επεξεργασίας βιολογικών αποβλήτων είναι ανεπαρκής για τη συνολική ποσότητα βιολογικών αποβλήτων που παράγονται στην Κύπρο. Η ποσότητα των αστικών αποβλήτων που αποστέλλονται σε χώρους υγειονομικής ταφής παραμένει επίσης υπερβολικά υψηλή.

Το 2019 το ποσοστό ανακύκλωσης για το σύνολο των συσκευασιών ανήλθε σε 66,8 %, ποσοστό που υπερβαίνει τον στόχο για το 2025 (65 %). Ωστόσο, υπάρχουν ζητήματα που αφορούν την ποιότητα των δεδομένων σχετικά με τις συσκευασίες. Για παράδειγμα, υπάρχει αξιοσημείωτη απόκλιση μεταξύ του χαμηλού ποσοστού ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων και των υψηλών ποσοστών ανακύκλωσης των απορριμμάτων συσκευασίας. Τα σύνολα δεδομένων για τα αστικά απόβλητα και τα απορρίμματα συσκευασίας φαίνονται ασύμβατα, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος των απορριμμάτων συσκευασίας παράγεται από νοικοκυριά και, ως εκ τούτου, αποτελεί μέρος των αστικών αποβλήτων. Το 2020 το ποσοστό ανακύκλωσης για το σύνολο των απορριμμάτων συσκευασίας μειώθηκε σε 59,9 %.

Απαιτούνται βελτιώσεις

Η Κύπρος πρόσφατα θέσπισε μέτρα για να αντιστραφεί η κατάσταση και να επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι. Ωστόσο, αυτό δεν έχει ακόμη οδηγήσει σε μετρήσιμα αποτελέσματα και οι προσπάθειες πρέπει να εντατικοποιηθούν σημαντικά για να επιτευχθούν όλοι οι στόχοι για το 2025. Απαιτούνται σημαντικές βελτιώσεις για να ευθυγραμμιστεί η διαχείριση των αποβλήτων στην Κύπρο με την ενωσιακή ιεράρχηση των αποβλήτων. Ορισμένες από τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα στη διαχείριση των αποβλήτων είναι οι εξής:

• υπερβολική εξάρτηση από την υγειονομική ταφή και απουσία φόρου υγειονομικής ταφής·
• ανεπαρκείς υποδομές και συστήματα για τη χωριστή συλλογή και επεξεργασία των βιολογικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της χαμηλής ποιότητας των προϊόντων λιπασματοποίησης και της έλλειψης ειδικού συστήματος διαχείρισης ποιότητας.
• ζητήματα ποιότητας των δεδομένων που σχετίζονται με τα παραγόμενα απορρίμματα συσκευασίας.

Οι συστάσεις

Μεταξύ των μέτρων που κρίθηκαν αναγκαία για τη στήριξη των προσπαθειών της Κύπρου να βελτιώσει τις επιδόσεις της στη διαχείριση των αποβλήτων, παρατίθενται κατωτέρω τρεις κύριες συστάσεις.

1. Να στηριχθεί η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση των αστικών αποβλήτων και τα συστήματα επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών.
2. Να επεκταθεί η χωριστή συλλογή στην πηγή σε ολόκληρη τη χώρα (ιδίως για τα βιολογικά απόβλητα) και να βελτιωθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη διαλογή των αποβλήτων και την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων. Η χώρα θα πρέπει να εφαρμόσει οικονομικά μέσα, όπως συστήματα πληρωμής κατά την απόρριψη και να εισαγάγει φόρο υγειονομικής ταφής με σκοπό την παροχή κινήτρων για τη χωριστή συλλογή και την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής.
3. Να αναπτυχθούν περαιτέρω οι υποδομές επεξεργασίας αποβλήτων που συνδέονται με τα υψηλότερα στάδια της ιεράρχησης των αποβλήτων (ειδικότερα, με την ενίσχυση της ικανότητας επεξεργασίας των βιολογικών αποβλήτων και με την υποστήριξη της οικιακής λιπασματοποίησης) και να καθοριστούν εθνικά πρότυπα ποιότητας για το λίπασμα/χώνευμα από βιολογικά απόβλητα.
4. Η Κύπρος θα πρέπει να βελτιώσει το οικείο σύστημα διαχείρισης δεδομένων ώστε να παρουσιάζει συνεκτικά και επαληθεύσιμα σύνολα δεδομένων (ιδίως για τα απορρίμματα συσκευασίας).