Η αναγνώριση εδάφους, οι χαμηλές προσδοκίες και ο ρόλος της έντασης στην Πύλα

Χωριστές επαφές με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Ερσίν Τατάρ θα έχει ο Βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μίροσλαβ Γιέτζια, με στόχο να κάνει αναγνώριση εδάφους για το Κυπριακό. Στόχος είναι να καταγράψει τις θέσεις των δύο πλευρών, ώστε να διαφανεί κατά πόσον υπάρχει η δυνατότητα για την πραγματοποίηση μιας τριμερούς συνάντησης στη Νέα Υόρκη, στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.

Οι προσδοκίες είναι χαμηλές, δεδομένης της μη εποικοδομητικής στάσης που τηρεί η τουρκική πλευρά στο Κυπριακό, παρά τις ξεκάθαρες προθέσεις για επανέναρξη του διαλόγου που εκφράζει κατ’ επανάληψη η Λευκωσία. Ωστόσο, η ανάληψη πρωτοβουλίας από τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, για ενεργότερο εμπλοκή του ευρωπαϊκού παράγοντα στη διαδικασία, φαίνεται να έχει αναθερμάνει το ενδιαφέρον αναφορικά με το Κυπριακό στον διεθνή παράγοντα και ο Αντόνιο Γκουτέρες είναι πρόθυμος να επενδύσει στην υπόθεση της Κύπρου, εάν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές.

Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί πως, ακόμη κι αν καταστεί δυνατή η πραγματοποίηση της τριμερούς τον επόμενο μήνα, δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα έχει και ουσιαστικά αποτελέσματα, εάν όντως η τουρκική πλευρά δεν είναι πρόθυμη να εμπλακεί σε συζήτηση εντός του πλαισίου των συνομιλιών και επιμένει στις απαράδεκτες προϋποθέσεις που θέτει, με στόχο να εξασφαλίσει αναγνώριση ως αντάλλαγμα για τον διάλογο. Δεν αποκλείεται ο ΓΓ να «δοκιμάσει τα νερά» έτσι κι αλλιώς, παρά τις χαμηλές προσδοκίες που δημιουργούνται, αλλά εάν πίσω από κλειστές πόρτες ο Ερσίν Τατάρ επιμείνει σε αυτά που διακηρύττει δημοσίως, τότε είναι αμφίβολο αν μπορεί να υπάρξει πραγματική πρόοδος στο Κυπριακό.

Υπενθυμίζεται ότι, ακόμη και για την αναφορά του ΣΑ του ΟΗΕ, στο πλαίσιο της καταδικαστικής του δήλωσης για την Πύλα, περί λύσης ΔΔΟ με πολιτική ισότητα, οι Τούρκοι εξέφρασαν έντονη δυσαρέσκεια, με το λεγόμενο «υπεξ» να κατηγορεί το ΣΑ πως προσπαθεί να επιβάλει «μια ξεπερασμένη φόρμουλα λύσης» και να δράττεται της ευκαιρίας να υποστηρίξει πως στην Κύπρο υπάρχουν «δύο ξεχωριστοί λαοί και κράτη» και πως «η αναγνώριση και ο σεβασμός αυτού του γεγονότος είναι το σωστό βήμα». Όπως δήλωσαν στα κατεχόμενα, λίγες ημέρες πριν από την έλευση Γιέτζια, «η επίτευξη συμφωνίας για το Κυπριακό απαιτεί την έναρξη μιας νέας διαδικασίας ανοικτής στη συνεργασία στη βάση της κυριαρχικής ισότητας και του ίσου διεθνούς καθεστώτος, στο πλαίσιο του σεβασμού των εγγενών δικαιωμάτων του τουρκοκυπριακού λαού», κάτι που προφανώς ξεφεύγει από τις παραμέτρους που θέτουν τα ΗΕ και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να γίνει αποδεκτό από τον Πρόεδρο.

Κι αυτό δεν είναι το μόνο εμπόδιο που έχει να αντιμετωπίσει ο Βοηθός ΓΓ, καθώς η προγραμματισμένη επίσκεψή του στην Κύπρο έχει επισκιαστεί από την τουρκική επίθεση κατά ειρηνευτών στην Πύλα και την κλιμάκωση που προκάλεσαν με τις ενέργειές τους. Αν και το ζήτημα διαχειρίζεται επί κυπριακού εδάφους ο Ειδικός Αντιπρόσωπος του ΓΓ, Κόλιν Στιούαρτ, ο οποίος βρίσκεται σε επαφή με τις δύο πλευρές, ο κ. Γιέτζια φαίνεται να επιδεικνύει προσωπικό ενδιαφέρον, αντανακλώντας τη σοβαρότητα που αποδίδει η Νέα Υόρκη στην ασφάλεια του προσωπικού των ειρηνευτικών αποστολών του ΟΗΕ. Γι’ αυτό και προτίθεται να συναντηθεί με τους κυανόκρανους που δέχτηκαν την τ/κ επίθεση, ενώ δεν αποκλείεται να επισκεφθεί και την περιοχή για να αποκτήσει και ο ίδιος προσωπικά εικόνα.

Δεν είναι σαφές κατά πόσον ο Βοηθός ΓΓ θα επιδιώξει να εμπλακεί στις συζητήσεις που γίνονται για επίλυση του ζητήματος στην Πύλα ή θα αφήσει αυτή τη διαδικασία στα χέρια του Κόλιν Στιούαρτ. Αυτό που είναι, όμως, σαφές είναι πως η κλιμάκωση που έχει προκαλέσει η τ/κ πλευρά καθιστά ακόμη πιο δύσκολη τη δημιουργία θετικού κλίματος για διαπραγμάτευση αυτή τη στιγμή. Η Κυβέρνηση σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να αποδεχθεί οποιαδήποτε διευθέτηση για την Πύλα που να οδηγεί σε περαιτέρω παρανομίες από τουρκικής πλευράς και αποκλείει εκ προοιμίου οτιδήποτε θέτει εν αμφιβόλω το καθεστώς της νεκρής ζώνης, ενώ οι Τ/κ επιμένουν ότι ο δρόμος θα γίνει και η αναστολή εργασιών είναι προσωρινή, μέχρι να βρεθεί κάποιου είδους συμβιβασμός. Είναι, ωστόσο, ξεκάθαρο πως συμβιβασμός δεν μπορεί να υπάρξει ενόσω επιμένουν να εκμεταλλευτούν τη νεκρή ζώνη για στρατηγική ενίσχυση του κατοχικού στρατού και ενόσω τη διεκδικούν ως «έδαφος» της «τδβκ». Η δε καχυποψία που καλλιεργείται ακατάπαυστα εναντίον των ΗΕ από την ημέρα της επίθεσης, δεν βοηθά στην ανάγνωση που θα γίνει στα κατεχόμενα της όποιας πρωτοβουλίας τελικά αναλάβουν.

Με αυτά τα δεδομένα, η αποστολή Γιέτζια έχει καταστεί πολύ πιο περίπλοκη. Θα κάνει μεν την καταγραφή του, αλλά τα συμπεράσματα που θα εξαχθούν από αυτήν δεν αναμένεται να είναι ιδιαίτερα αισιόδοξα για το Κυπριακό, όση ειλικρινή βούληση κι αν επιδείξει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Θα φανεί το επόμενο διάστημα κατά πόσον, έστω και υπό αυτές τις αντιξοότητες, θα επιλέξει ο Αντόνιο Γκουτέρες να κάνει μια νέα προσπάθεια.

Πάντως η Κυβέρνηση αντλεί αισιοδοξία από την αναφορά του ΣΑ σχετικά με το διορισμό απεσταλμένου του ΓΓ, με στόχο την υποστήριξη στην αναζήτηση κοινού εδάφους για επιστροφή στις συνομιλίες, καθώς θεωρούν πως μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν υψηλής προστιθέμενης αξίας και θα συνέβαλλε θετικά στις προσπάθειες για επανέναρξη. Ενδεχομένως αυτό να είναι ένα από τα στάδια των προσπαθειών του κ. Γκουτέρες για την Κύπρο, όπως και μια τριμερής στη Νέα Υόρκη. Το ερώτημα είναι εάν μπορούν όντως αυτές οι ενέργειες να κάμψουν την τουρκική αδιαλλαξία και να αποφέρουν ένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.