Μέτωπα εντός και εκτός Κύπρου για υποθέσεις που μπλοκαρίστηκαν-Έρευνες, προσφυγές και Μεταρρυθμίσεις

Μετά την μπόρα έρχεται η λιακάδα και μετά το καλοκαίρι, αρχίζουν πάλι οι βροχές και οι καταιγίδες. Κάπως έτσι μπορεί να παρομοιαστεί η κατάσταση αυτή τη στιγμή σε σχέση με το Κράτος Δικαίου στην Κύπρο, την ισονομία και γενικότερη τη Δικαιοσύνη και το δικαίωμα του κάθε πολίτη να προσφεύγει σε αυτή για να δικαιωθεί.

Οι θεσμοί της Δικαιοσύνης, βρέθηκαν το προηγούμενο διάστημα στο μάτι του Κυκλώνα για μια σειρά από λόγους. Αποφάσεις για μη καταχώρηση υποθέσεων, δικαστικές αποφάσεις που αμφισβητήθηκαν και μια σειρά από άλλες καταγγελίες, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο βρίσκονται ακόμα σε εκκρεμότητα. Όλα αυτά την ίδια ώρα που σημαντικοί θεσμοί εκτός Κύπρου, έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου, σε μια σειρά από ζητήματα που αφορούν τους θεσμούς που είναι επιφορτισμένοι με την απόδοση Δικαιοσύνης.

Πιάνοντας το νήμα από την αρχή, τους προηγούμενους μήνες, καταγράφηκαν μια σειρά από καταγγελίες και υπήρξαν αποκαλύψεις για σοβαρές υποθέσεις διαφθοράς με εμπλεκόμενους αξιωματούχους του κράτους. Από τις αποκαλύψεις του Al Jazeera και το ΚΕΠ, μέχρι τον Γιάννη Γιαννάκη, τις υποθέσεις παρακολουθήσεων, την υπόθεση Κατσουνωτού, του Θανάση Νικολάου και τόσες άλλες καταγγελίες που έγιναν κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, για καμία δεν έχει υπάρξει τελεσίδικη απόφαση Δικαστηρίου.

Κάποιες εξ αυτών προωθήθηκαν με τεράστια καθυστέρηση ενώπιον των Δικαστηρίων, για άλλες υπήρξε απόφαση για αναστολή τους, ενώ άλλες δεν καταχωρήθηκαν. Αυτός ήταν και ο λόγος που η Νομική Υπηρεσία βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα για τις αποφάσεις της, προκαλώντας το άνοιγμα μιας συζήτησης για το αν πρέπει αφενός να αλλάξει το Σύνταγμα, αφετέρου για το αν πρέπει πλέον να λογοδοτεί δημόσια για τους λόγους που την οδηγούν σε μια απόφαση.

Και η συγκεκριμένη συζήτηση άνοιξε για τα καλά, αφού ήδη ενώπιον της Βουλής, βρίσκεται στις αρμόδιες επιτροπές σε εξέλιξη η διαβούλευση μεταξύ των βουλευτών και των αρμοδίων θεσμών, μια συζήτηση για συγκεκριμένες αλλαγές, που έχουν να κάνουν με τη Μεταρρύθμιση της Νομικής Υπηρεσίας και συγκεκριμένα με το θέμα διαχωρισμού των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα, σε δημόσιο κατήγορο και νομικό σύμβουλο της Κυβέρνησης.

Σχεδόν ταυτόχρονα με τα πιο πάνω, ήρθε στην ζωή μας η Αρχή κατά της Διαφθοράς. Μια Αρχή στην οποία κυρίως όσοι φώναζαν τα προηγούμενα χρόνια για αυξημένα επίπεδα διαφθοράς στη χώρα, εναπόθεσαν τις ελπίδες του, καταγγέλλοντας μια σειρά από υποθέσεις, κυρίως εναντίων διαφόρων αξιωματούχων. Η Αρχή, η οποία έχει ενώπιον της πέραν των 100 καταγγελιών, άρχισε τη διερεύνηση και σε πολλές περιπτώσεις, καλείται να λειτουργήσει ως οιονεί αντικατάστατο άλλων θεσμών του κράτους, καταδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο το κενό.

Ένα κενό που μεγάλωσε ακόμη περισσότερο στις αρχές του περασμένου Ιουλίου, όταν δημοσιεύθηκε η τέταρτη ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου, όπου εκφράζεται ανησυχία σε σχέση με το γεγονός ότι οι αποφάσεις του Γενικού Εισαγγελέα, αναφορικά με την μη άσκηση διώξεων ή την αναστολή ποινικών υποθέσεων, δεν μπορούν να ελεγχθούν, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως «η Κύπρος είναι το μόνο κράτος μέλος στο οποίο δεν παρέχεται καμία μορφή αναθεώρησης τέτοιων αποφάσεων, ούτε δικαστική ούτε ιεραρχική». Παράλληλα, εντοπίζει «ελλείψεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των ερευνών και των διώξεων», ενώ υποδεικνύει πως «τα αποτελέσματα σε υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου εξακολουθούν να λείπουν».

Επιπρόσθετα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κάνει ειδική αναφορά και στο ζήτημα του διαχωρισμού των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα, παραπέμποντας σε παλαιότερες εκθέσεις της GRECO που εξέφραζε την άποψη πως η Εισαγγελία, μπορεί να θεωρηθεί ότι λειτουργεί σε ένα περιβάλλον που δεν είναι απαλλαγμένο από τον κίνδυνο επιρροών.

Όλα τα πιο πάνω, (α) η συζήτηση, δηλαδή, στο εσωτερικό για την ανάγκη γενναίων αλλαγών και Μεταρρύθμισης στον τρόπο απονομής Δικαιοσύνης (β) η λειτουργία της Αρχής κατά της Διαφθοράς, που αργά η γρήγορα θα φέρει και τα πρώτα αποτελέσματα και ενδεχομένως να επιβεβαιώσει αυτά που η κυπριακή κοινωνία βοά για αυξημένα επίπεδα διαφθοράς και (γ) η έκθεση για το κράτος δικαίου που έχει συγκεκριμένες αναφορές για το τι πάει λάθος και πώς θα μπορούσε να διορθωθεί, έχουν ως κοινό παρονομαστή τους θεσμούς που είναι επιφορτισμένοι με τη Δικαιοσύνη και ειδικότερα τον τρόπο λειτουργίας της Νομικής Υπηρεσίας.

Και σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ένα τέταρτο στοιχείο, που μαζί με τα τρία που περιγράφονται πιο πάνω, από τον Σεπτέμβριο θα βρεθούν ξανά στην επικαιρότητα. Αυτό το τέταρτο στοιχείο δεν είναι άλλο από τις προσφυγές που κατατέθηκαν ή υπάρξει πρόθεση να κατατεθούν το επόμενο διάστημα ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Του Δικαστηρίου δηλαδή που είναι αρμόδιο να εξετάσει αν η σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατήθηκε εντός Κύπρου και στο οποίο έχει δικαίωμα να προσφύγει όποιος πολίτης έχει εξαντλήσει όλα τα ένδικα μέσα που είχε στη διάθεση του εντός Κύπρου και το ΕΔΑΔ είναι η μόνη του επιλογή για να δικαιωθεί.

Την ίδια ώρα που τα μέτωπα στο εσωτερικό μαίνονται, σε ότι αφορά τους χειρισμούς των θεσμών σε διάφορες υποθέσεις, κάποιες από τις οποίες εξετάζονται από την Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς, η Κύπρος θα βρεθεί στο σκαμνί του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για μια σειρά από άλλες υποθέσεις, για τις οποίες δημιουργήθηκαν σκιές και οι ενέργειες που έγιναν ή δεν έγιναν, προκάλεσαν τεράστιους τριγμούς που έθεταν υπό αμφισβήτηση το Κράτος Δικαίου.

Και θα πρέπει να σημειωθεί πως το ΕΔΑΔ ο πολίτης δεν προσφεύγει εναντίον του ανθρώπου με τον οποίο είχε διαφορές ή τον κατήγγειλε κτλ, αλλά εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας και των θεσμών της, και καλείται να αποδείξει γιατί θεωρεί ότι δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους και παραβιάστηκαν τα δικαιώματα των πολιτών.

Η πολύκροτη υπόθεση Θανάση

Η τελευταία υπόθεση που βρίσκεται στο προσκήνιο και αναμένεται να οδηγηθεί εκ νέου ενώπιον του ΕΔΑΔ, είναι η πολύκροτη υπόθεση της δολοφονίας του Θανάση Νικολάου, που 17 χρόνια μετά, αποκαλύφθηκε πως ο 26χρονος εθνοφρουρός δεν αυτοκτόνησε αλλά δολοφονήθηκε, με το έγκλημα να συγκαλύπτεται από τις Αρχές. Το τελευταίο πόρισμα Μάτσα-Αλεξόπουλου, στάθηκε η αφορμή για να «κατακρεουργηθούν» οι θεσμοί, αφού τα όσα αποκαλύφθηκαν, ξεγύμνωσαν ολόκληρο το σύστημα, που όλα αυτά τα χρόνια, αντί να διερευνήσει όπως έπρεπε την υπόθεση, την συγκάλυψε, προσπαθώντας να βγάλει «πελλή» την χαροκαμένη μάνα που φώναζε πως το παιδί της δολοφονήθηκε και δεν αυτοκτόνησε.

Στο πόρισμα καταλογίστηκαν ποινικές ευθύνες σε τρία πρώην στελέχη της Αστυνομίας και ενός ιατροδικαστή, ωστόσο η Νομική Υπηρεσία αποφάσισε να μην ασκήσει ποινικές διώξεις για λόγους που δεν επεξηγήθηκαν, ξεσηκώνοντας για άλλη μια φορά, τόσο την οικογένεια όσο και την κοινή γνώμη. Ωστόσο, δεσμεύτηκε να δώσει την άδεια για καταχώρηση ιδιωτικών διώξεων, κάτι που προκάλεσε ερωτήματα, ως προς το γιατί δεν το έπραξε η ίδια και αφήνει την οικογένεια να μετατραπεί σε δημόσιο κατήγορο, κάτι που είναι καθήκον της Νομικής Υπηρεσίας.

Κάτι, το οποίο αναμένεται να αποτελέσει αντικείμενο της νέας προσφυγής στο ΕΔΑΔ, το οποίο υπενθυμίζεται πως ήδη έχει καταδικάσει την Κυπριακή Δημοκρατία για πλημμελή διερεύνηση της υπόθεσης. Ωστόσο, η υπόθεση για άλλη μια φορά, από πλευράς Κυπριακής Δημοκρατίας, κατέληξε στον ίδιο παρονομαστή, αφού αποφάσισε να μην ασκήσει ποινικές διώξεις, παρά το γεγονός πως αποδείχθηκε μέσα από την εκταφή - την οποία απαιτούσε και κέρδισε η οικογένεια του Θανάση - και το πόρισμα, πως ο 26χρονος δολοφονήθηκε και δεν αυτοκτόνησε.

Δύο υποθέσεις βιασμών

Και ενώ η πιο πάνω υπόθεση παραμένει ανοιχτή και εντός του επόμενου χρονικού διαστήματος θα ληφθούν οι αποφάσεις, ενώπιον του ΕΔΑΔ άρχισαν ήδη οι διαδικασίες για δύο προσφυγές, που αφορούν βιασμούς, με επίκεντρο τους χειρισμούς από πλευράς Νομικής Υπηρεσίας.

Η μια περίπτωση αφορά την υπόθεση της 19χρονης Βρετανίδας, η οποία είχε καταγγείλει το 2019 ομαδικό βιασμό από 12 Ισραηλινούς στην Αγία Νάπα και καταδικάστηκε από το πρωτόδικο Δικαστήριο για ψευδή καταγγελία. Καταδίκη η οποία ανατράπηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο με μια απόφαση που χαρακτηρίστηκε κόλαφος, κατακεραύνωσε τους χειρισμούς της Αστυνομίας και την απόφαση του Πρωτόδικου Δικαστηρίου, ωστόσο παρά τα όσα καταγράφηκαν, η υπόθεση δεν άνοιξε ποτέ ξανά από την Νομική Υπηρεσία, ενώ δεν διατάχθηκε οποιαδήποτε έρευνα σε βάρος των μελών που επέρριψε ευθύνες το Ανώτατο, δείχνοντας μια σειρά από λάθη και παραλήψεις.

Αρχικά, οι δικηγόροι της 19χρονης έδωσαν χρόνο στην Νομική Υπηρεσία για την διεξαγωγή νέας έρευνας, ωστόσο, δεδομένου πως η απόφαση ήταν όπως η υπόθεση μπει στα συρτάρια, καταχωρήθηκε προσφυγή στο ΕΔΑΔ, το οποίο άναψε πράσινο για εξέταση της.

Για αυτή την υπόθεση, στο επίκεντρο βρίσκονται οι χειρισμοί της Νομικής Υπηρεσίας, μετά την απόφαση του Ανωτάτου, η οποία ανέφερε πως με βάση την μαρτυρία, δεν δικαιολογείται το εκ νέου άνοιγμα της υπόθεσης. Από την άλλη, είναι η ουσία της απόφασης και τα όσα καταγράφει, με την νομική ομάδα της 19χρονης να θέτει ζήτημα για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μεταξύ άλλων, στην απόφαση του το Ανώτατο, ημερομηνίας 31 Ιανουαρίου 2022, είχε υποδείξει μια σειρά από λάθη και παραλείψεις από πλευράς Αστυνομίας, ειδικότερα σε ότι αφορούσε τα δικαιώματα της 19χρονης, η οποία από θύμα μετατράπηκε σε θύτης, με το Δικαστήριο να σημειώνει πως «οι επιβαλλόμενες και επιτακτικές υποχρεώσεις ως ζήτημα διασφάλισης των δικαιωμάτων υπόπτου προσώπου, δεν τηρήθηκαν στην υπόθεση, ούτε αξιολογήθηκαν, σε συνδυασμό με τη διαπίστωση αυτή επαρκώς τα δεδομένα στα οποία έχουνε αναφέρει, ότι δηλαδή μια 19χρονη σε μια ξένη χώρα, η οποία κλήθηκε στην Αστυνομία ως παραπονούμενη για διευκρινίσεις, όπως ήταν η θέση της, σε σχέση με προηγούμενες της καταθέσεις, παρέμεινε στον Σταθμό για έξι ολόκληρες και τις πρωινές πλέον ώρες, η ώρα 01:15 μέχρι 01:29, φέρεται να προβαίνει σε θεληματική κατάθεση, παρά την προηγούμενη εντελώς αντίθετη της στάση. Η αμέσως προηγούμενη αντίθετη, κατάθεση της είχε αρχίσει η ώρα 19:15 και συμπληρώθηκε, με δύο διαλείμματα των 15 λεπτών έκαστο, η ώρα 23:00».

Παράλληλα, γίνεται καταγραφή δεδομένων για τα οποία υπάρχουν ασάφειες, όπως για παράδειγμα η ύπαρξη ενός βίντεο, το οποίο το πρωτόδικο Δικαστήριο έλαβε υπόψη, ωστόσο, όπως σημειώνει η απόφαση του Ανωτάτου, δεν λήφθηκε υπόψη πως κατά τον ίδιο χρόνο, οι Ισραηλίτες δεν ήταν ευπρόσδεκτοι. «Τα προηγούμενα πλάνα που καταδεικνύουν σεξουαλική ελευθεριότητα χωρίς μέτρο, η οποία αναμφίβολα για πολλούς δεν είναι αποδεκτή, δεν θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εύρημα και μάλιστα με την ισχύ της πραγματικής μαρτυρίας, ότι η καταγγελία της εφεσείουσας για βιασμό ή βιασμούς στο συγκεκριμένο χρόνο, ήταν ψευδής».

Η δεύτερη υπόθεση βιασμού που άρχισε να εξετάζεται από το ΕΔΑΔ, αφορά υπόθεση που ενώ καταχωρήθηκε ενώπιον Δικαστηρίου, στη συνέχεια αποσύρθηκε.

Η υπόθεση αφορά καταγγελία γυναίκας για κατ’ ισχυρισμό βιασμό της, κατά το 2011, η οποία καταχωρήθηκε ενώπιον του Κακουργιοδικείου και μάλιστα είχαν απαγγελθεί κατηγορίες στον κατηγορούμενο, τις οποίες δεν παραδέχθηκε. Ωστόσο, μετά από μια σειρά αναβολές, οκτώ μήνες μετά την έναρξη της δίκης, η Νομική Υπηρεσία απέσυρε την υπόθεση, με την παραπονούμενη να προσφεύγει στο ΕΔΑΔ.

Υπόθεση Κατσουνωτού

Τον δρόμο του ΕΔΑΔ, όπως ανακοινώθηκε, παίρνει και η υπόθεση διαφθοράς που κατήγγειλε η Άννα Αριστοτέλους κατά του τέως Διοικητή της ΥΚΑΝ, Μιχάλη Κατσουνωτού, εναντίον του οποίου, όπως αποφάνθηκε ο ανεξάρτητος ποινικός ανακριτής, Αχιλλέας Αιμιλιανίδης, προέκυψαν ποινικά αδικήματα, ωστόσο η Νομική Υπηρεσία αποφάσισε να μην ασκήσει ποινικές διώξεις, για λόγους δημόσιου συμφέροντος που ποτέ δεν επεξηγήθηκαν. Στη συνέχεια, καταχωρήθηκαν ιδιωτικές ποινικές διώξεις, με το Δικαστήριο μάλιστα να ορίζει ημερομηνία πρώτης ακρόασης, ωστόσο περίπου δύο ημέρες προηγουμένως, η Νομική Υπηρεσία παρενέβη και ανέστειλε την δίωξη, ενώ δεν ενέκρινε το δεύτερο κατηγορητήριο για το οποίο χρειαζόταν η έγκριση της για καταχώρηση, με βάση το Σύνταγμα.

Η εν λόγω υπόθεση χαρακτηρίζεται πολύκροτη, αφενός για τις διαστάσεις που προσέλαβε και τον τρόπο που οι θεσμοί επέλεξαν να προστατεύσουν τον Μιχάλη Κατσουνωτό με την μη άσκηση ποινικής δίωξης, και αφετέρου για τους χειρισμούς που έγιναν μετά τις καταγγελίες, οι οποίοι δημιούργησαν τέτοιες σκιές, που είχαν ως αποτέλεσμα την αμφισβήτηση των θεσμών, οι οποίοι δέχθηκαν έντονες επικρίσεις από την κοινή γνώμη.

Ενώπιον του ΕΔΑΔ, αναμένεται να αποκαλυφθεί όλο το μαρτυρικό υλικό, μέρος του οποίου στην Κύπρο κρατήθηκε σαν επτασφράγιστο μυστικό, καθώς και στοιχεία που λήφθηκαν, τόσο πριν όσο και μετά την καταγγελία της Άννας Αριστοτέλους, τα οποία παραμένουν άγνωστα για την κοινή γνώμη της Κύπρου, αφού υπάρχουν πτυχές οι οποίες δεν είδαν ακόμη το φως της δημοσιότητας. Σε αυτές, περιλαμβάνονται οι πιέσεις που δέχθηκε η Άννα Αριστοτέλους, τόσο πριν όσο και μετά την καταγγελία, και οι οποίες θα συνοδεύονται από στοιχεία και μαρτυρίες, κάποιες από τις οποίες κρατήθηκαν ως άσσος στο μανίκι, δεδομένου της αμφιβολίας που υπήρχε ως προς την έκβαση της υπόθεσης από πλευράς Νομικής Υπηρεσίας.

Επιπρόσθετα, στην εν λόγω υπόθεση αναμένεται να εγερθούν σωρεία παραβιάσεων και θα τεθούν στοιχεία που είναι αλληλένδετα με άλλα ζητήματα, ενώ ενώπιον του ΕΔΑΔ θα βρεθεί ογκωδέστατο μαρτυρικό υλικό, εκατοντάδων σελίδων, στο οποίο περιλαμβάνονται στοιχεία που προκύπτουν μέσα από μια αλυσίδα γεγονότων, μήνες πριν την καταγγελία και ένα χρόνο μετά από αυτή.

Παράλληλα, η νομική ομάδα της Άννας Αριστοτέλους, παρακολουθεί τις εξελίξεις γύρω και από άλλες υποθέσεις και καταγγελίες που εμπλέκουν πρόσωπα που με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο είχαν εμπλοκή στις καταγγελίες της, αφού ενδεχομένως να αξιοποιηθούν και αυτές κατά την προσφυγή ενώπιον του ΕΔΑΔ.