Τα σενάρια των Ευρωεκλογών, η κατανομή εδρών και η πιθανότητα εκπλήξεων

Οι μόλις έξι έδρες που δικαιούται η Κυπριακή Δημοκρατία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το συνακόλουθο υψηλό εκλογικό μέτρο, απλοποιούσαν την κατάσταση τα τελευταία χρόνια. ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ εξασφάλιζαν από δύο έδρες, μία κατέληγε το ΔΗΚΟ και όλοι οι υπόλοιποι ανταγωνίζονταν για την έκτη έδρα. Αυτά είναι, λίγο ή πολύ, τα μαθηματικά των εκλογών, με βάση τα πολιτικά δεδομένα που επικρατούσαν.

Αυτοί, όμως, που παρακολουθούν στενά το πολιτικό σύστημα στην Κύπρο, θεωρούν ότι διάφοροι παράγοντες ενδέχεται να διαφοροποιήσουν τις δυναμικές και αυτά που θεωρούνται δεδομένα, να μην είναι πλέον και τόσο δεδομένα. Παρόλο που αυτά τα σενάρια είναι πιο απομακρυσμένα, δεν θεωρούνται ακατόρθωτα, εξού και συζητούνται στα πολιτικά πηγαδάκια. Κάνουν λόγο για ανακάτεμα της τράπουλας, είτε λόγω αστοχίας των δύο μεγαλύτερων κομμάτων, είτε λόγω εξαιρετικά καλής πορείας άλλων δυνάμεων, που θα μπορούσαν να αλλάξουν την παγιωμένη κατανομή εδρών.

Δεδομένου ότι πρόκειται για σεναριολογία, οι τρόποι που θα μπορούσε να γίνει αυτή η ανακατανομή ποικίλλουν. Το δεδομένο είναι ότι, για να πάρει έδρα ένα κόμμα στην πρώτη κατανομή, χρειάζεται να λάβει ποσοστό 16,6%, ενώ ακολούθως πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν τα υπόλοιπα.

Για την ιστορία, στις προηγούμενες Ευρωεκλογές, το 2019, ο ΔΗΣΥ εξασφάλισε δύο έδρες με ποσοστό 29,02% και το ΑΚΕΛ με ποσοστό 27,49%. Το ΔΗΚΟ πήρε την έδρα του με 13,8% και η ΕΔΕΚ με 10,58%. Οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις κινήθηκαν σε μικρότερα ποσοστά, με εξαίρεση το ΕΛΑΜ που πήρε 8,25%, με αποτέλεσμα αυτοί που έμειναν εκτός να συγκεντρώνουν σχεδόν το 20% των ψήφων. Δύο παράγοντες φαίνεται να επηρέασαν αυτά τα νούμερα. Ο πρώτος ήταν η κινητοποίηση που υπήρξε υπέρ της ΕΔΕΚ από ψηφοφόρους άλλων κομμάτων, που δεν ήθελαν με τίποτα να δουν το ΕΛΑΜ στα έδρανα του Ευρωκοινοβουλίου, και ο δεύτερος ήταν το ποσοστό αποχής, που ξεπέρασε το 55% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων.

Στις εκλογές του 2024, όμως, αφενός δεν έχει ξεκαθαρίσει αν τα αντανακλαστικά του εκλογικού σώματος έναντι του ΕΛΑΜ παραμένουν τα ίδια, αφού στο μεσοδιάστημα κατέγραψε πολύ καλές πορείες στις εκλογικές διαδικασίες, και αφετέρου αν η αποχή θα κινηθεί στα ίδια επίπεδα. Υπενθυμίζεται ότι οι Ευρωεκλογές θα πραγματοποιηθούν ταυτόχρονα με τις εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπου λίγο ή πολύ όλοι θα έχουν κάποιο συγγενή ή φίλο που θα είναι υποψήφιος, θα γίνουν για πρώτη φορά με το νέο σύστημα, γεγονός που ενδεχομένως να αναζωογονήσει το ενδιαφέρον γι’ αυτές, και θα είναι οι πρώτες τοπικές εκλογές μετά από σχεδόν μια δεκαετία. Συνεπώς, οι δύο παράγοντες που θεωρήθηκαν καθοριστικοί για την έκβαση των προηγούμενων εκλογών, ενδεχομένως αυτή τη φορά να διαφοροποιηθούν ή να αντικατασταθούν από άλλους, που θα αποδειχθούν πιο σημαντικοί.

Στο μεσοδιάστημα μπήκε στο παιγνίδι της διεκδίκησης της έκτης έδρας δυναμικά και η ΔΗΠΑ, η οποία, μετά το βάπτισμα του πυρός στις προηγούμενες Ευρωεκλογές, εισήλθε στη Βουλή με σχεδόν διπλάσιο ποσοστό και είναι πλέον συμπολιτευόμενο κόμμα, καταγράφοντας μια συνεχώς ανοδική πορεία, ενώ η ΕΔΕΚ, από την πλευρά της, πέρασε από μία περίοδο παρατεταμένης εσωστρέφειας, που θα διαφανεί τι σημάδια της έχει αφήσει. Όλα δείχνουν πως ενδεχομένως να βρίσκεται απέναντι της και ένα νέο κόμμα που θα αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από πρώην στελέχη της, με μπροστάρη τον Δημήτρη Παπαδάκη, που ήταν ο ευρωβουλευτής που είχε εκλέξει το σοσιαλιστικό κόμμα το 2019. Αυτά τα στοιχεία καθιστούν ακόμη πιο απρόβλεπτη τη συμπεριφορά της δεξαμενής των κεντρώων ψηφοφόρων, στην οποία κυριαρχεί το ΔΗΚΟ, που ενδεχομένως δεν θα ήθελε να δει περαιτέρω ενδυνάμωση της ΔΗΠΑ. Από την ίδια δεξαμενή αλιεύει ψηφοφόρους, σε μεγάλο βαθμό, και το Κίνημα Οικολόγων, το οποίο φρόντισε από νωρίς να θέσει τον εαυτό του εκτός συνεργασιών. Αποτελεί, συνεπώς, ερώτημα αν αυτός ο συνωστισμός θα ευνοήσει κάποιο από αυτά τα κόμματα ή τους αντιπάλους τους, αλλά και υπέρ ποιου θα λειτουργήσει πιθανή κινητοποίηση εναντίον του ΕΛΑΜ, όπως αυτή που παρατηρήθηκε στις προηγούμενες Ευρωεκλογές.

Υπάρχει, όμως, και το σενάριο, οι κεντρώοι να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την έκτη έδρα και όχι με το ΕΛΑΜ, το οποίο δυνητικά θα μπορούσε να εξασφαλίσει την πέμπτη έδρα, εάν το ποσοστό του είναι υψηλότερο από το διαθέσιμο υπόλοιπο ενός εκ των δύο μεγαλύτερων κομμάτων. Για παράδειγμα, αν το ΑΚΕΛ και το ΕΛΑΜ εξασφαλίσουν ακριβώς τα ίδια ποσοστά με τις τελευταίες Βουλευτικές Εκλογές, όπου το ΑΚΕΛ πήρε 22,34% και το ΕΛΑΜ 6,78%, θεωρητικά το ΑΚΕΛ θα έχει πιο μικρό διαθέσιμο υπόλοιπο από το ποσοστό του ΕΛΑΜ, αφού εξασφαλίσει έδρα στην πρώτη κατανομή με το ψηλό εκλογικό μέτρο. Υψηλότερα υπόλοιπα, σε αυτό το σενάριο, θεωρητικά θα έχουν και η ΕΔΕΚ και η ΔΗΠΑ. Το ΑΚΕΛ, βεβαίως, έχει θέσει ως στόχο την επιστροφή στα τριαντάρια, αλλά είναι ένα ενδεικτικό σενάριο του ανακατέματος που θα μπορούσε να προκύψει.

Θεωρείται, βεβαίως, δύσκολο είτε για το ΑΚΕΛ, είτε για τον ΔΗΣΥ, να χάσουν έδρα. Όμως οι πρόσφατες εκλογικές διαδικασίες έχουν καταδείξει μια τάση αποσυσπείρωσης των παραδοσιακών κομμάτων, με απογοητευμένους ψηφοφόρους να διοχετεύονται προς άλλες κατευθύνσεις, οι οποίες συχνά είναι εξωκοινοβουλευτικές και προβάλλουν αντισυστημικό προφίλ. Υπενθυμίζεται ότι, στις Βουλευτικές του 2021, οι δυνάμεις που έμειναν εκτός Βουλής, με πολύ πιο χαμηλή αποχή, συγκέντρωσαν ποσοστό κοντά στο 15%. Και δεν είναι ακόμη σαφές ποιες και πόσες από αυτές τις δυνάμεις θα βρεθούν στα ψηφοδέλτια των Ευρωεκλογών. Ενδεχομένως κάποια κόμματα να επιχειρήσουν συνεργασία μαζί τους, γνωρίζοντας ότι κάποιες εξ αυτών έχουν τη δυνατότητα για ανάπτυξη μιας καλής δυναμικής, αλλά δεν σημαίνει απαραιτήτως πως αυτά θα είναι ο ΔΗΣΥ ή το ΑΚΕΛ, καθώς θα μπορούσαν να είναι και κόμματα του Κέντρου που αναζητούν συγκριτικά πλεονεκτήματα.

Πέραν, όμως, από την αποστροφή των πολιτών από το σύστημα ευρύτερα, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα έχουν να αντιμετωπίσουν και τα δικά τους εσωτερικά ζητήματα, τα οποία ενδεχομένως να τους στερήσουν ψήφους και να δυσκολέψουν τις προσπάθειες για συσπείρωσή τους, με αποτέλεσμα να υπάρχει το σενάριο απώλειας έδρας λόγω δικών τους κακών επιδόσεων.

Εσωκομματικά το ΑΚΕΛ φαίνεται να βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση, καθώς δεν έχει διέλθει από πρόσφατη εσωκομματική κρίση και δεν επιδέχεται αμφισβήτησης η ηγεσία του. Αντιθέτως, η επιλογή υποστήριξης του Ανδρέα Μαυρογιάννη στις Προεδρικές Εκλογές μάλλον ενδυνάμωσε το κόμμα της Αριστεράς, που είχε την ευκαιρία να κινηθεί σε ένα πιο σύγχρονο και πιο κεντρώο πλαίσιο, το οποίο φαίνεται να ενέπνευσε περισσότερους ψηφοφόρους και να δημιούργησε βάσεις συνεργασίας με μια ευρύτερη κοινωνική συμμαχία, την οποία ευελπιστεί να αξιοποιήσει και στο ψηφοδέλτιο των Ευρωεκλογών. Δεν παύει, ωστόσο, να θεωρείται ευρωσκεπτικιστικό κόμμα, να συμμετέχει σε μία ευρωπαϊκή οικογένεια περιορισμένης εμβέλειας και να βρίσκεται σε πτωτική πορεία από το τέλος της διακυβέρνησης Χριστόφια. Και μπορεί οι προωθούμενες καταστατικές αλλαγές να προλάβουν να διορθώσουν κάποιους αναχρονισμούς πριν από τις διπλές εκλογές, δεν σημαίνει όμως ότι αυτό θα έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στο εκλογικό σώμα, ώστε να ανατραπεί η πτωτική τάση.

Η περίπτωση του ΔΗΣΥ είναι αντιθέτως πιο περίπλοκη και ενδεχομένως πιο απρόβλεπτη. Η κρίση της εκλογικής αποτυχίας των Προεδρικών Εκλογών δίχασε την παράταξη και άφησε εμφανή σημάδια, παρά την επιστροφή σε πιο ήρεμες μέρες. Φανερά ή υπογείως η νέα ηγεσία του κόμματος αμφισβητείται εκ των έσω, ενώ προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις διάφορες τάσεις που αναπτύσσονται και που προσπαθούν να την καθοδηγήσουν προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Η ενδεχόμενη δημιουργία πλατφόρμας αλλά και το ευρύτερο κλίμα που επικρατεί, δυσχεραίνει τις προσπάθειες για επαναπατρισμό δυσαρεστημένων ψηφοφόρων, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο σε ποιο βαθμό. Είναι σαφές πως όλοι αυτοί οι Συναγερμικοί που διοχετεύτηκαν προς τον Νίκο Χριστοδουλίδη στις Προεδρικές δεν έγιναν ξαφνικά ψηφοφόροι των κομμάτων που τον υποστηρίζουν, όμως την ίδια στιγμή χρειάζεται προσπάθεια για να καλυφθεί το χάσμα που έχει δημιουργηθεί με τη βάση, να διορθωθούν οι αστοχίες του προηγούμενου διαστήματος και να πεισθούν να δουλέψουν όλοι για τον κοινό σκοπό της επανόδου στις εκλογικές νίκες.

Είναι πολύ νωρίς για να διαφανεί αν κάποιο από αυτά τα σενάρια έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τα δεδομένα των Ευρωεκλογών και να φέρει εκπλήξεις. Ακόμη δεν έχει ξεκαθαρίσει ποιες και πόσες δυνάμεις θα συμμετέχουν σε αυτές τις εκλογές, αν θα επιτευχθούν συνεργασίες μεταξύ κοινοβουλευτικών κομμάτων ή κοινοβουλευτικών κομμάτων και εξωκοινοβουλευτικών δυνάμεων, πόσο ανταγωνιστικά ψηφοδέλτια θα καταρτιστούν και ποιοι άλλοι παράγοντες θα επηρεάσουν μια εκλογική διαδικασία για την οποία δεν υπάρχει προηγούμενο, λόγω της διπλής της φύσης, αφού αναμένεται και η ατζέντα να είναι διαφορετική από τις τυπικές Ευρωεκλογές και να προκαλέσει επικοινωνιακές προκλήσεις και οργανωτικά να προκύψουν επιπλέον δυσκολίες λόγω των πολλαπλών ψηφοδελτίων. Και χωρίς αυτά τα δεδομένα στην εξίσωση, είναι πολύ δύσκολο να δοθούν απαντήσεις σε αυτό το στάδιο.