«Στην αυλή μας έγινε η απόβαση των Τούρκων-Οι γονείς μου οι πρώτοι αγνοούμενοι της εισβολής»

20 Ιουλίου 1974, ώρα 5:30 το πρωί... Η Κερύνεια δέχεται βομβαρδισμούς από τα τουρκικά αεροπλάνα, τα πλοία που τις προηγούμενες ημέρες την πολιορκούσαν, πλησίασαν την ακτή και από αυτά αποβιβάστηκαν οι κατακτητές της επιχείρησης «Αττίλας». Το κωδικοποιημένο μήνυμα, «η Αϊσέ πάει διακοπές» στάλθηκε και η πρώτη φάση της εισβολής, ήταν γεγονός. Στο Πέντε Μίλι, ακριβώς πάνω στην ακτή, σε απόσταση αναπνοής από τα τουρκικά πλοία, ήταν το οικόπεδο της οικογένειας Οικονομίδη.

Ο Πορφύριος Οικονομίδης, η σύζυγός του Παγώνα και η κόρη τους Ξένια, βρίσκονταν στο σπίτι όταν οι εισβολείς έκαναν την πρώτη επίθεση στο νησί. Θεωρούνται, μέχρι και σήμερα, οι πρώτοι αγνοούμενοι της Τουρκικής Εισβολής. Η τύχη τους δεν έχει διακριβωθεί ποτέ. Άφησαν πίσω τα δύο αγόρια της οικογένειας, που είχαν καταταγεί στον στρατό και έλειπαν από το σπίτι. Δύο άνδρες που μέχρι σήμερα δεν ξέρουν τι απέγινε η οικογένειά τους.

Ένας εξ αυτών ο Γιώργος Οικονομίδης, ο οποίος περιμένει καρτερικά τόσα χρόνια, για να μάθει τι απέγιναν οι γονείς του και η αδελφή του, που φαίνεται ότι έφυγαν από το σπίτι τους στο Πέντε Μίλι, ακριβώς εκεί που αποβιβάστηκαν οι εισβολείς, προς άγνωστη κατεύθυνση. Μία κατεύθυνση που κανένας δεν ήξερε και κανένας δεν έμαθε, αφού μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει γνωστή η τύχη τους. Παρά τις τεράστιες προσπάθειες του κ. Οικονομίδη και του αδελφού του, μέχρι και σήμερα δεν κατάφεραν να μάθουν αν οι συγγενείς τους έφτασαν τελικά εκεί που ήθελαν ή αν δολοφονήθηκαν από τους Τούρκους σε αυτή τους την προσπάθεια. Δεν κατάφεραν να μάθουν αν έμειναν στην Κύπρο ή αν μεταφέρθηκαν στην Τουρκία ή αν βρίσκονται θαμμένοι στα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου.

Ήταν στο στρατό με τον αδελφό του

Ο Γιώργος Οικονομίδης, όταν έγινε η τουρκική εισβολή, ήταν 25 ετών. Είχε επιστρέψει στην Κύπρο από τις σπουδές του και είχε καταταγεί ως έφεδρος στον στρατό, λίγες ημέρες πριν την εισβολή.

«Το σπίτι μας ήταν στο Πέντε Μίλι, είχαμε εκεί μία μεγάλη έκταση, η οποία περιλάμβανε ολόκληρο το θαλάσσιο κόλπο. Είχαμε και ένα κέντρο αναψυχής και διευκόλυνσης προς τους λουόμενους. Στο σπίτι μέναμε οι γονείς μας, εγώ, ο αδελφός και η αδελφή μου. Είχα τελειώσει τις σπουδές μου και είχα επιστρέψει στο χωριό. Δύο-τρεις ημέρες πριν την εισβολή ήρθε το χαρτί από την Εθνική Φρουρά να καταταγούμε με τον αδελφό μου, λόγω της επικείμενης εισβολής.

Εγώ και ο αδελφός μου ήμασταν στο στρατόπεδο του τρίτου τακτικού συγκροτήματος της Κερύνειας, που ήταν το αρχηγείο της Εθνικής Φρουράς της επαρχίας. Μας είπαν να πάμε εκεί, επειδή τα τούρκικα πλοία ήταν μπροστά στη θάλασσα της Κερύνειας. Ήταν ένα χάος η κατάσταση εκεί. Δεν υπήρχε προσωπικό, δεν υπήρχαν αξιωματικοί, υπήρχαν μόνο έφεδροι όπως εμάς, για να υπηρετήσουν λόγω της εισβολής, δεν υπήρχε κανένας να μας καθοδηγήσει. Όταν πήγα στο στρατόπεδο, μπήκα στο κτίριο της διοίκησης του στρατοπέδου και είχε κάποιο Ελλαδίτη και μου είπε ότι είχε αναλάβει καθήκοντα διοικητή, επειδή ο διοικητής είχε φύγει. Επικοινωνούσε με το ΓΕΕΦ και δεν του απαντούσε κανένας για να του δώσει οδηγίες, μου είχε πει και δημιουργείτο έτσι μία κατάσταση μεγαλύτερου χάους, επειδή δεν ήξερε τι να διατάξει τους έφεδρους που κατατάγηκαν για την εισβολή. Δεν υπήρχε τακτικός στρατός. Οι έφεδροι ήταν διασκορπισμένοι στον περίβολο του στρατοπέδου και σκέφονταν τι να κάνουν.

Ο διοικητής προσπαθούσε να επικοινωνήσει με το ΓΕΕΦ με τον ασύρματο και δεν του απαντούσαν και μου είπε να προσπαθήσω κι εγώ με το τηλέφωνο. Μου απάντησαν και τότε έδωσα το τηλέφωνο στον καλούμενο διοικητή και μας είπαν να μην ανησυχούμε και η απόβαση θα τελειώσει και ότι ήταν ασκήσεις του ΝΑΤΟ. Μας είπαν ότι μόλις τελειώσουν οι ασκήσεις θα φύγουν οι στρατιώτες και τα πλοία.

Με αυτή την εξήγηση, εμείς είχαμε πειστεί ότι ήταν μία άσκηση του ΝΑΤΟ και η Τουρκία λάμβανε μέρος και μας είχαν πει να μην πυροβολήσουμε ή να πολυβολήσουμε αεροπλάνα, επειδή θα δημιουργείτο πρόβλημα. Ο διοικητής άκουγε αυτά που μας έλεγαν και προβληματιζόταν. Σε κάποια φάση του είπα ότι θα πάω προς την Κερύνεια και μου είπε ότι θέλει κι εκείνος να πάει σπίτι του στην Κερύνεια. Τον πήρα στο σπίτι του και μετά επέστρεψα να πιάσω τον αδελφό μου».

Ο Πορφύριος Οικονομίδης

Η επιστροφή στο σπίτι τους

Ο κ. Οικονομίδης και ο αδελφός του, μετά την εισβολή των Τούρκων, αποφάσισαν να επιστρέψουν στο σπίτι τους, για να δουν την οικογένειά τους και να είναι μαζί τους. Όμως, δεν ήξεραν ότι φτάνοντας στο οικόπεδό τους, θα αντίκριζαν σε απόσταση αναπνοής τα πλοία με την κόκκινη σημαία και το μισοφέγγαρο.

«Την ημέρα της εισβολής βρισκόμασταν εκεί στο στρατόπεδο και ακούσαμε από τα ραδιόφωνα να λένε ότι άρχισε η Τουρκική Εισβολή. Τα πλοία στη θάλασσα ήταν μπροστά από το στρατόπεδό μας και περνούσαν από πάνω μας και τα αεροπλάνα. Σε κάποια φάση πολυβολήσαν το στρατόπεδό μας τα τουρκικά αεροπλάνα και ήμουν εκεί, μαζί με άλλους πολίτες που είχαν καταταγεί λόγω της εισβολής. Μία οβίδα είχε πέσει σε απόσταση δύο μέτρων από εμάς και εμείς καταφέραμε να επιβιώσουμε. Οι σφαίρες καρφώθηκαν στο έδαφος.

Γύρω στις 5:30 το πρωί πήγαμε στο σπίτι μας στο Πέντε Μίλι, μαζί με τον αδελφό μου, επειδή υποθέσαμε ότι οι γονείς μας και η αδελφή μας ήταν εκεί. Όταν πήγαμε εκεί, είδαμε ότι βρίσκονταν στη θάλασσα μπροστά από το σπίτι μας, τρία πλοία τούρκικα και είδαμε ότι ερχόντουσαν άλλα τρία πλοία, για να προσεγγίσουν την ακτή. Ήταν παράλληλα προς το κύριο δρόμο τα πλοία και ήταν σε μία απόσταση περίπου πενήντα μέτρα και σε κάποια φάση κατέβασαν αποβατικές βάρκες που ήταν γεμάτες στρατιώτες, που λάμβαναν μέρος στην απόβαση. Στην αυλή μας έγινε η απόβαση των Τούρκων.

Ένα από τα πλοία καλύφθηκε από καπνό, για να μην φανεί ότι κατεβάζει αποβατικό σκάφος στη θάλασσα. Όταν καθάρισε ο καπνός είδαμε ότι οι αποβατικές βάρκες, με στρατό, κατευθύνονταν προς το στρατό. Την ίδια ώρα, περνούσαν από πάνω μας και τουρκικά αεροπλάνα και σε κάποια στιγμή έριξαν βόμβες για να καθαρίσουν το έδαφος, για να μπορέσει να γίνει η απόβαση από τους Τούρκους στα πλοία. Δημιουργήθηκε μεγάλο πρόβλημα στο έδαφος, πέτρες, ξύλα και χώμα είχαν εκσφενδονιστεί σε κάθε κατεύθυνση από τις βόμβες και μετά που πέρασαν τα αεροπλάνα, οι Τούρκοι που ήταν στις βάρκες, άρχισαν να προσεγγίζουν την ακτή.

Όταν πήγαμε στο οικόπεδό μας, εμείς πρώτα πήγαμε στο Κέντρο και βλέπαμε από την βεράντα τα πλοία στη θάλασσα. Οι στρατιώτες από τα πλοία μας έβλεπαν, όμως δεν έπεσε κανένας πυροβολισμός. Ενώ στεκόμασταν εκεί, με πρόσωπο στη θάλασσα και ήμασταν καλά ορατοί από την θάλασσα, δεν έγινε καμία προσπάθεια να μας δολοφονήσουν. Μετά ψάξαμε όλο το κέντρο και το σπίτι και ανοίγαμε όλες τις πόρτες των δωματίων, επειδή κάποια ήταν και για ενοικίαση των παραθεριστών, φωνάζαμε δυνατά για να ακούσουν οι δικοί μας, αν ήταν κρυμμένοι εκεί, να παρουσιαστούν. Δεν παρουσιάστηκε κανένας.

Το σπίτι ήταν κλειδωμένο, όπως και τα άλλα υποστατικά το ίδιο, ενώ φάνηκε ότι όταν είδαν τους Τούρκους εισβολείς, οι συγγενείς μας αντί να ανάψουν φώτα, άναψαν κεριά. Είχε τρία-τέσσερα κεριά στο σπίτι και τα άναψαν για να ετοιμαστούν να φύγουν. Όταν πήγαμε εμείς εκεί, ήταν αναμμένα από ώρα και είχαν σχεδόν καταλυθεί όταν φτάσαμε εμείς στο σπίτι. Από το σπίτι απουσίαζε το αυτοκίνητο της οικογένειας της μητέρας μας, που σημαίνει ότι μπορεί να επιβιβάστηκαν σε αυτό για να πάνε κάπου αλλού, για να αποφύγουν την άμεση αντιμετώπιση με τους Τούρκους.

Μπροστά από το σπίτι μας υπήρχαν και κοντά στα δεκαπέντε με είκοσι φυλάκια, όμως ήταν εγκαταλελειμμένα από καιρό. Δεν υπήρχε στρατιώτης εκεί να αντιμετωπίσει τους εισβολείς, υπήρχαν όμως μερικοί οπλισμένοι στρατιώτες που περιφέρονταν γύρω από το σπίτι και το κέντρο. Δεν ξέραμε αν ήταν Έλληνες ή Τούρκοι για να τους μιλήσουμε. Ήταν καμία δεκαριά, ούτε αυτοί μας μίλησαν και τελικά προχώρησαν σε διάφορες κατευθύνσεις, την ώρα που εμείς συνεχίζαμε να ψάχνουμε τους δικούς μας».

Ενώ ο νεαρός, τότε, Γιώργος Οικονομίδης και ο αδελφός του έψαχναν τους γονείς και την αδελφή τους, οι στρατιώτες του Αττίλα συνέχιζαν ακάθεκτοι το πλάνο τους και την αποβίβαση από τα πλοία.

«Οι Τούρκοι είχαν κατέβει από τις βάρκες και προχωρούσαν προς το σπίτι μας και προς την κατεύθυνση του Πενταδακτύλου. Εγώ και ο αδελφός μου ήμασταν στο σπίτι μας, που απείχε από την ακτή 100 μέτρα και προβληματιζόμασταν τι θα κάνουμε. Θα μείνουμε εκεί και θα αντιμετωπίσουμε τους Τούρκους ή θα φύγουμε; Πού θα καταλήξουμε και πώς θα ενεργήσουμε; Επειδή το ΡΙΚ έλεγε ότι η απόβαση στο Πέντε Μίλι άρχισε και ότι υπήρχαν επιτυχίες του στρατού και απώθησαν τους Τούρκους, αλλά όλα αυτά ήταν ανεδαφικά.

Τότε, μαζί με τον αδελφό μου μπήκαμε στο αυτοκίνητό μου και κατευθυνθήκαμε προς την Κερύνεια. Όταν περνούσαμε από το γεφύρι που υπήρχε στην περιοχή, οι Τούρκοι στρατιώτες άρχισαν να μας πυροβολούν και μία από τις σφαίρες έκατσε στην οροφή. Είχαμε εγκλωβιστεί στο Μπέλαπαϊς για περίπου δέκα ημέρες, επειδή ήταν περικυκλωμένο από τους Τούρκους. Υπήρχε εκεί ένα προσωρινό νοσοκομείο και περιέθαλπαν εκείνους που τραυματίζονταν.

Φύγαμε από το Μπέλαπαϊς από ένα χωματόδρομο, μέσω του Πενταδακτύλου και περάσαμε προς τη Λευκωσία. Αφού δεν βρήκαμε τους δικούς μας εκεί στο σπίτι και στο κτήμα μας, προσπαθήσαμε με πάρα πολλούς τρόπους να βρούμε που είχαν πάει».

Η Παγώνα Οικονομίδου

Επισκέφτηκαν μέχρι και χώρες του εξωτερικού

Από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησε η μεγάλη προσπάθεια για εξακρίβωση της τύχης της οικογένειάς τους. Χτύπησαν πόρτες, τόσο σε Κύπρο όσο και σε Τουρκία, ακολούθησαν φήμες που έφτασαν στα αυτιά τους, όμως μέχρι και σήμερα δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα.

«Οι γονείς μου και η αδελφή μου ήταν οι πρώτοι αγνοούμενοι. Επισκεφτήκαμε διάφορους τόπους και χωριά στην Κύπρο, αλλά και άλλες χώρες στο εξωτερικό για αν βρούμε τους δικούς μας, επειδή υπήρχαν κάποιες διαδώσεις ότι κάποιοι τους είδαν. Είχαμε συναντήσεις και με Τούρκους επίσημους, για το θέμα, αλλά μας είπαν ότι δεν ήξεραν κάτι. Μέχρι σήμερα έχουμε αυτή την αγωνία και αυτό το βάσανο, ότι δεν ξέρουμε τη μοίρα τους. Η αδελφή μου τότε ήταν 26 ετών, οι γονείς μου ήταν ηλικιωμένοι και από τότε ενώ είχαμε διαβεβαιώσεις από την Κυβέρνηση ότι θα κάνουν το παν για τη διακρίβωση της τύχης τους, τίποτε δεν έγινε τελικά. Από μόνοι μας κάναμε τις έρευνές μας. Ακούγαμε πληροφορίες από ιδιώτες, ότι μπορεί να είναι στο τάδε χωριό ή μπορεί να είναι εκεί και ότι έμεναν προσωρινά για να περιμένουν να φύγουν οι Τούρκοι και να επιστρέψουν. Πήγαμε σε διάφορα χωριά, είδαμε όσους είχαν να δώσουν μαρτυρίες, όμως αυτές ήταν ανεδαφικές. Μέχρι και σήμερα δεν βρέθηκε ίχνος από τους δικούς μας αγνοούμενους.

Οι προσπάθειες ήταν μάταιες και μέχρι σήμερα έχουμε το δράμα με τους αγνοούμενους μας. Μέσω της ΔΕΑ προσπαθούμε να εντοπίσουμε πληροφορίες, μέσω μαρτυριών είτε από Τουρκοκύπριους, είτε από Τούρκους που συμμετείχαν στην απόβαση. Δεν κατορθώσαμε απολύτως τίποτα και συνεχίζουμε να έχουμε αυτό το δράμα και την κατάθλιψη και το τεράστιο, συνεχιζόμενο πρόβλημα, που είναι ένας εφιάλτης που ζούμε από τότε.

Δεν υπήρξε καμία ανταπόκριση από την Τουρκία να μας βοηθήσει ή να μας δώσει πληροφορίες, ούτε από τους Τουρκοκύπριους που θεωρούν ότι το θέμα των αγνοουμένων έληξε με την εισβολή και αυτή η προσπάθεια που γίνεται με τη ΔΕΑ, είναι μάταια και ό,τι έγινε και από τις δύο πλευρές δεν έχουν αποτέλεσμα».

Η Ξένια Οικονομίδου

«Απίστευτη η ψυχική ταλαιπωρία»

Ο πόνος για τους αγνοούμενους καίει τις ψυχές των συγγενών, κάθε μέρα και περισσότερο. Όσο περνούν τα χρόνια και η τύχη τους παραμένει άγνωστη, τόσο βαθαίνει η πληγή στην ψυχή τους. Μία πληγή που θα κλείσει μόνο όταν μάθουν τι έχουν απογίνει οι δικοί τους.

«Είναι απίστευτη η ψυχική ταλαιπωρία και η ψυχολογική πίεση που έχουμε και οι σκέψεις που μας διακατέχουν και είναι αδύνατο να μας εγκαταλείψουν, για το τι έγινε με τους δικούς μας, που τους πήραν, αν έμειναν στην Κύπρο ή αν πήγαν στο εξωτερικό, τους δολοφόνησαν, βρίσκονται σε κάποιο τάφο στην Κύπρο; Αυτή η κατάσταση μας κατακλύζει με οργή και απογοήτευση. Κανένας δεν έχει αναλάβει καμία ευθύνη γι’ αυτό το θέμα, η Τουρκία δεν ανταποκρίνεται, δεν θέλει να βοηθήσει, επειδή θεωρεί το θέμα λήξαν ότι δεν υπάρχουν άλλοι αγνοούμενοι. Υπάρχουν πολλοί μαζικοί τάφοι και στο Πέντε Μίλι και σε άλλες περιοχές. Η κατάσταση αυτή είναι άνευ προηγουμένου, οι δυσκολίες που περνούν οι συγγενείς είναι αρκετές, έχουμε την Παγκύπρια Επιτροπή Αγνοουμένων που είναι ομάδα πίεσης γι’ αυτό το θέμα. Έχουμε περίπου 1,600 αγνοούμενους και μόνο οι μισοί έχουν διακριβωθεί. Οι υπόλοιποι 700 είναι αγνοούμενοι».