Φθινοπωρινός καύσωνας για τους θεσμούς-Ξανανοίγει η συζήτηση για μεταρρυθμίσεις

Μετά από την τελευταία συζήτηση της Επιτροπής Θεσμών της Βουλής, η οποία είχε ως αντικείμενο την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου, το συμπέρασμα ήταν και το ίδιο με τα συμπεράσματα πολλών συνεδριών της εν λόγω Κοινοβουλευτικής Επιτροπής τους τελευταίους μήνες: Πως σημαντικοί θεσμοί έχουν ανάγκη από σημαντική μεταρρύθμιση.

Παρά τις προσπάθειες που κατέβαλαν οι εκπρόσωποι της Νομικής Υπηρεσίας να πείσουν ότι όλα είναι μια χαρά και το μοναδικό θέμα που υπάρχει ανοιχτό είναι αυτό με το ανέλεγκτο του Γενικού Εισαγγελέα, για ακόμη μία φορά απέτυχαν να πείσουν τους βουλευτές. Το ζήτημα δεν είναι απλώς πως γίνεται διαφορετική πολιτική και νομική ερμηνεία των συστάσεων της GRECO και της Κομισιόν, αναφορικά με τον διαχωρισμό και τις εξουσίες της Νομικής Υπηρεσίας, αλλά κυρίως το γεγονός πως η ανάγκη να προχωρήσει αυτό το θέμα διαπιστώνεται κυρίως εσωτερικά, παρά κατόπιν επισημάνσεων από εξωτερικούς θεσμούς.

Ασχέτως κόμματος, οι βουλευτές -και δη της συγκεκριμένης Επιτροπής- παρουσιάζονται αποφασισμένοι να προωθήσουν μια νέα δομή για τη Νομική Υπηρεσία, η οποία θα αγγίζει όλες τις πτυχές που διαχρονικά εντοπίζουν προβλήματα: Τη σύγκρουση που θεωρούν ότι προκύπτει από το γεγονός πως ο Γενικός Εισαγγελέας είναι και νομικός σύμβουλος του κράτους και δημόσιος κατήγορος, τις υπερεξουσίες που αναφέρουν ότι διαθέτει ελλείψει θεσμικών αντιβάρων, την απουσία διαφάνειας και λογοδοσίας που εντοπίζουν, καθώς και το ανέλεγκτο που χρειάζεται μηχανισμό.

Παρόμοιες διαπιστώσεις, κυρίως σε ό,τι αφορά το κομμάτι του διαχωρισμού, κάνει και η Κυβέρνηση, με το ζήτημα να αποτελεί προεκλογική δέσμευση του Νίκου Χριστοδουλίδη, όπως και των περισσότερων υποψήφιων για τη Προεδρία της Δημοκρατίας. Η εκτελεστική εξουσία, ωστόσο, έχει να αντιμετωπίσει το ίδιο πρόβλημα με τη νομοθετική, το γεγονός, δηλαδή, πως απαιτείται μια μεγάλη, περίπλοκη και κυρίως προσεκτική συνταγματική μεταρρύθμιση. Για το Προεδρικό, δε, προκύπτει και το επιπλέον ζήτημα ως προς το ποιος θα κάνει τη νομοτεχνική διαδικασία γι’ αυτήν, δεδομένης της ξεκάθαρης σύγκρουσης συμφέροντος της Νομικής Υπηρεσίας, η οποία δεν έκρυψε κιόλας ποτέ τη διαφωνία της με αυτήν την προσέγγιση. Το θέμα, ωστόσο, έχει μπει στο πρόγραμμα και κάποια στιγμή τους επόμενους μήνες αναμένεται πως Κυβέρνηση και Βουλή θα συντονίσουν τις ενέργειές τους.

Προς το παρόν, όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών, Δημήτρης Δημητρίου, το Φθινόπωρο θα γίνει η συζήτηση για μια «τολμηρή μεταρρύθμιση» του Συντάγματος. Σημειώνεται πως αυτή δεν αφορά μόνο τη Νομική Υπηρεσία αλλά το σύνολο των ανεξάρτητων αξιωματούχων και θεσμών, καθώς έχει ήδη διαπιστωθεί πως αρκετοί κατέχουν υπερεξουσίες και δεν υπάρχει ομοιομορφία κανονισμών, επαρκείς μηχανισμοί ελέγχου και θεσμικά αντίβαρα. Όπως επισημάνθηκε και κατά την πρώτη συζήτηση που είχε γίνει στη Βουλή, στην παρουσία εκπροσώπων των Νομικών Σχολών των κυπριακών πανεπιστημίων, το ζήτημα είναι αρκετά περίπλοκο, καθώς στην ουσία απαιτεί συνταγματική αναθεώρηση, κάτι που φαίνεται να προσκρούει στο δίκαιο της ανάγκης, το οποίο βρίσκεται σε εφαρμογή εδώ και δεκαετίες στην Κύπρο, παρά τη θεωρητική προσωρινότητά του.

Όπως υπενθύμισε ο κ. Δημητρίου, τροχοδρομείται τον Οκτώβριο η διοργάνωση μιας ημερίδας, στην οποία θα συζητηθεί το πώς μπορεί να μετεξελιχθεί και να μεταρρυθμιστεί το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, επισημαίνοντας πως «η έλλειψη θεσμικών αντιβάρων είναι γεγονός, είναι δεδομένο. Η επίκληση της αρχής διάκρισης των εξουσιών, το ανέλεγκτο του Γενικού Εισαγγελέα και άλλα σημεία πολύ αισθητά που έχουν να κάνουν με την έλλειψη θεσμικών αντιβάρων, δεν μπορεί να συνεχιστεί επ΄ άπειρον».

Η ίδια θέση επί της ουσίας εκφράστηκε και από τον βουλευτή του ΑΚΕΛ, Ανδρέα Πασιουρτίδη, ο οποίος δήλωσε πως αναδείχθηκε την Τετάρτη εκ νέου η ανάγκη για να συζητηθούν κάποια πολύ σοβαρά θέματα, όπως είναι το ανέλεγκτο των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα, ο διαχωρισμός των δύο ιδιοτήτων του ως δημόσιος κατήγορος και ως νομικός σύμβουλος του κράτους, όπως και η βελτίωση της ταχύτητας απονομής της δικαιοσύνης σε πρώτο βαθμό. Η συμφωνία μεταξύ των βουλευτών του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ (αλλά σε μεγάλο βαθμό και των υπόλοιπων κομμάτων) είναι ενδεικτική του διακομματικού χαρακτήρα που έχει προσλάβει το θέμα, αφού υπάρχει μεγάλη ταύτιση αναφορικά με την ανάγκη για αυτές τις αλλαγές.

Πρόθεση της Βουλής είναι να βελτιώσει τη λειτουργία του κράτους και να προχωρήσει με την εισαγωγή των check and balances, φροντίζοντας να αποκαταστήσει ισορροπίες που έχουν χαθεί μέσα από την εφαρμογή του δικαίου της ανάγκης ή δεν προβλέφθηκαν σε μια άλλη εποχή. Υπενθυμίζεται ότι το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, επιχειρεί να διασφαλίσει αυτές τις ισορροπίες μέσα από τον δικοινοτικό του χαρακτήρα. Αυτό είναι προβληματικό από μόνο του έτσι κι αλλιώς, αλλά στην ουσία έχει πλέον χαθεί εντελώς. Επίσης, όπως έχει πλέον επισημανθεί αρκετές φορές κατά τη διάρκεια αυτών των συζητήσεων στη Βουλή, θεωρείται παρωχημένη η λογική του διαχωρισμού εξουσιών, αφού πλέον η Ευρώπη κινείται προς την κατεύθυνση του διαχωρισμού των λειτουργιών, κάτι που δεν αντανακλάται στην κυπριακή νομοθεσία και νομολογία.

Σε αυτή τη φάση δεν είναι ξεκάθαρο ποιες αλλαγές τελικά θα προωθηθούν, ποια φόρμουλα θα εξευρεθεί και ποιο ρόλο θα διαδραματίσει η εκτελεστική και ποιο η νομοθετική εξουσία. Επίσης, με εξαίρεση τον διαχωρισμό των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα, δεν είναι σαφές ποια στάση θα τηρήσει το Προεδρικό σε διάφορες προτάσεις που αναμένεται να έρθουν από τη Βουλή, αν και είναι δεδηλωμένη η βούληση της Κυβέρνησης για ένα πιο λειτουργικό, διαφανές και φιλικό κράτος και ως εκ τούτου φαίνεται να είναι ανοιχτή στην προώθηση αλλαγών και μεταρρυθμίσεων.